«مساله مهاجرت در کوتاه مدت بروز و ظهور پیدا نمی کند و باید در برنامه ریزی های جمعیتی که همواره بلندمدت پیش بینی می شوند درباره آسیب هایی که روی جمعیت اثر می گذارند، بررسی صورت گیرد» موضوعی که روزنامه قانون درباره آن به ارایه گزارشی پرداخت.
بانكداري ايراني - «مساله مهاجرت در کوتاه مدت بروز و ظهور پیدا نمی کند و باید در برنامه ریزی های جمعیتی که همواره بلندمدت پیش بینی می شوند درباره آسیب هایی که روی جمعیت اثر می گذارند، بررسی صورت گیرد» موضوعی که روزنامه قانون درباره آن به ارایه گزارشی پرداخت.
در ادامه این گزارش می خوانیم: خوزستانی ها غیرت شان را گذاشتند تا ایران را حفظ کنند. اگر همین حالا زنگ در هر خانه ای را بزنی یک شهید، جانباز یا مفقود الاثر دارد. خوزستانی‌ها روزهای جنگ سهم‌شان از وطن خون و آتش بود و حالا آلودگی هوا و قطعی برق. از همان روزهای جنگ سیل مهاجرت ها به مناطق همجوار این استان شروع شد. عده ای به استان های همسایه مهاجرت کردند و عده ای به استان های دورتر.
حالا که سال ها از جنگ می گذرد هنوز این سیل مهاجرت ها ادامه دارد. مهاجران هیچ وقت به شهرشان بازنگشتند اما روزهای سخت و تلخ‌شان را فراموش نکردند. چند سال بعد از جنگ کم کم پای ریزگردها و آلودگی هوا به اهواز و خوزستان باز شد. ریزگردها و گرد و غبارها کیلومترها راه را از عراق طی کردند و به ایران رسیدند. مصیبت و بیماری شروع شد. روزهایی که هوا چنان گرم و کثیف بود که چشم چشم را در خیابان نمی‌دید. در خانه ها بیماری و اضطراب و افسردگی غوغا می‌کرد.
برونشیت های طولانی مدت، عفونت‌های تنفسی در کودکان، بیماری های قلبی و عروقی، امراض انسدادی مزمن ریه، آسم و آلرژی سوغاتی بود که بعد از جنگ سراغ‌شان آمد و زندگی شان را فلج کرد. در فصل های آلوده سال باید هر چه دارند و ندارند را خرج درمان بیماری های‌شان کنند و به سفره های خالی از نان شب‌شان چشم بدوزند. مرگ و میرهای زودرس هم یکی از سوغات های ریزگردهاست. بیمارانی که بعد از مدت ها دست و پنجه نرم کردن با بیماری های ناشی از آلودگی هوا فوت می کنند، در حالی که در یکی از غنی ترین استان های کشور زندگی می‌کنند. اما آنچه مهم به نظر می رسد اینکه هیچ گاه آمار قطعی از میزان مرگ و میرها از این منطقه داده نشده است، چون همیشه اگر مسئولی آماری را ارائه کرده مسئول دیگر آن را رد کرده است. البته این تایید و تکذیب در موارد دیگر هم مصداق دارد که آن مهاجرت است؛مهاجرتی که از دهه های گذشته در استان‌های مختلف کشور به دلایل عدیده اتفاق افتاده است.
** آرامش را کجا پیدا کنیم؟
حالا از هر خوزستانی ای که علت مهاجرتش را برسی دلایل فراوانی برای آن دارد. بدی آب و هوا، گرد و غبار، امکانات رفاهی و تفریحی کم، وضعیت نامناسب عمران شهرها، آب شرب نامناسب و از بین رفتن و خشک شدن تدریجی رودخانه‌‌های استان به خصوص کارون، عدم امنیت مناسب شهروندان، فرهنگ نامناسب شهروندی، خدمات ضعیف در ادارت و طرز برخوردها بر مردم، گرانی و هزینه بالای زندگی را عنوان می کنند و زندگی و خاطرات‌شان را به تن در و دیوارهای شهر می‌گذارند و می روند تا در سرزمینی دیگر و دور از شهر خودشان شاید اندکی آرامش را تجربه کنند. در اینکه آمار مهاجرت در خوزستان بالاست شکی نیست چون بارها و بارها این مساله عنوان شده است اما آهنگ رشد آن در هر دوره ای افزایش و کاهش داشته است. مهاجرت در استان های جنوب غربی کشور به دو علت کم آبی و ریزگردها اتفاق می افتد. اما اینکه چقدر تعادل جمعیتی از اقوام در آن وجود دارد نیز مساله مهمی است.
هنوز هیچ آماری از مهاجرت درصدی قومیت‌ها اعلام نشده اما این بی توجهی به استان خوزستان بیشتر اقوام فارس را از منطقه تارانده و عرب نشین ها همچنان در این منطقه زندگی می کنند. منابعی می گویند عرب‌هایی که تعدادشان از فارس های منطقه، قبل از جنگ کمتر بود حالا تعدادشان با فارس های منطقه یکی شده است. این شاید نگرانی ای را برای به هم خوردن بافت جمعیتی از اقوام مختلف در این منطقه بوجود بیاورد.
اما هدایت ا... خادمی؛ نماینده مردم ایذه در مجلس در گفت و گو با «قانون» پیامدهای منفی ریزگردها در خوزستان را فراتر از حوزه سلامت دانسته و گفته: « تغییر ترکیب جمعیتی نگران‌کننده خواهد بود. بسیاری از ساکنان این مناطق که توانایی دارند وطن خود را ترک می‌کنند و به‌جای آنها کسانی ساکن این مناطق خواهند شد که تعادل جمعیتی را به نحو نگران‌کننده‌ای برهم می‌زنند». او در ادامه با اشاره به اینکه خوزستان منطقه‌ای صنعتی و کشاورزی است که نیاز به نیروی انسانی دارد و باید کاری کرد که این نیروی انسانی از خوزستان نرود، افزود:« خود بومیان برای فرار از شرایط موجود بهانه‌های بسیاری دارند.
هیچ کس در وهله اول حاضر به ترک وطن خود نیست و گرمای شدید، فقدان امکانات و عدم رسیدگی به مشکلات منجر به مهاجرت مردم خوزستان می‌شود. تغییرات دولت‌ها نیز موجب تغییر شرایط در خوزستان نشده و همچنان ریزگردها علاوه بر مشکلات قبلی دشواری جدیدی برای زندگی مردم خوزستان ایجاد کرده است». این نماینده مجلس به ناتوانی بخشی از اهالی این منطقه برای مهاجرت اشاره می کند و در ادامه می گوید:«بعضی ساکنان خوزستان که دچار ریزگردها شده‌اند به این دلیل که امکان مهاجرت ندارند در منطقه ماندنی شده‌اند و با انواع و اقسام بیماری‌ها دست و پنجه نرم می‌کنند.
آن ها هر روز مجبور به نظافت ملک و منزل هستند و مکرر ناچار به مراجعه پزشک بوده است». او درباره منشا ورود ریزگردها به ایران می گوید:« همه می‌دانند که بخشی از ریزگردها از کشورهای همسایه می‌آید و بخشی ناشی از قطع درختان نخل است، همچنین معلول از بین رفتن تالاب‌ها و محیط زیست خوزستان است». او در ادامه تداوم مهاجرت ها از استان خوزستان را خطرناک عنوان می کند و می گوید:« در صورت تداوم مهاجرت مردم خوزستان که یک استان مرزی است معلوم نیست چه کسانی جایگزین آنها در این سرزمین شوند».
** مهاجرت ها برای همه مشکل آفرین بوده
در حالی که نگرانی ها مدام از افزایش مهاجرت در این شهرها افزایش پیدا می کند و هشدارها پشت سر هم اعلام می شود، هنوز هیچ آمار قطعی ای از این مهاجرت‌ها حتی در سایت مرکز آمار ایران وجود ندارد و اگر هم تحقیقی حساب شده در این امر صورت گرفته شده باشد محرمانه بوده و به اطلاع عموم نرسیده است. در سایت مرکز آمار ایران تنها آماری کلی از این مهاجرت‌ها وجود دارد. یعنی آمار «مهاجران وارد شده» و « مهاجران خارج شده» از استان در آن دیده می شود. همچنین بررسی «استان های مهاجرپذیر» و «استان‌های مهاجرفرست» در آن وجود دارد که استادان جمعیت شناسی هم با برآوردهای آماری روی آنها، می توانند نظراتی نسبی و غیرقطعی ارائه دهند.
اما نماینده مردم بوشهر هم سیل مهاجرت ها از استان های جنوبی کشور را نگران کننده دانسته و در گفت و گو با «قانون» با اشاره به اینکه سیل مهاجرت ها تمام منطقه را تهدید می کند گفته:« به هر حال سیل مهاجرت به‌خصوص برای اقوام فارس از منطقه مشکلات زیادی را به وجود آورده است و از جوانب مختلف منطقه را تهدید می کند». در ادامه عبدالحمید خدری درباره به هم خوردن تعادل جمعیتی و مشکلات ایجاد شده ادامه می دهد:« تا به حال تلاش های بسیار زیادی در منطقه برای رفع این مشکل انجام شده اما نباید نقش عوامل خارجی را در این مساله نادیده گرفت».
او افزود:« ما در استان بوشهر این ماجرا را پیگیری کرده ایم و مسئولان هم وعده های خوبی به ما داده اند اما اتفاقی که در این دولت به‌خصوص در سال جاری افتاده نشان دهنده تدابیر مثبتی است که در این زمینه اندیشیده شده و جلساتی که در این باره گرفته شده، امیدواریم گرهی را در این زمینه بازگشایی کند. دولت چون به اهمیت این موضوع پی برده شاید مقابل این مهاجرت ها را هر چه زودتر بتواند بگیرد».
** آمار دقیق مهاجرت ها درسرشماری های سال 1400
در حالی که هیچ آمار دقیقی از مهاجرت ها در خوزستان وجود ندارد چندی پیش «شهلا کاظمی» در گفت و گو با روزنامه شرق از عدم بررسی دقیق میزان مهاجرت از خوزستان صحبت کرده و گفته در این دو سال با توجه به اینکه عمق خسارت ها بیشتر بود مهاجرت ها هم بیشتر شده است اما آمار دقیق نداریم. او در ادامه نتیجه آمارهای مهاجرت در اهواز و خوزستان را در سرشماری سال 1400 اعلام می کند و می گوید:« بررسی آماری چنین موضوعی در خلال بررسی ها و تحقیقات دانشگاهی، دانشجویی و میدانی ما دانشگاهی ها قابل ارزیابی کلی نیستند و نمی توان با جامعه آماری کوچک درباره کل استان نظر داد».
او ادامه می دهد:« تهیه چنین آماری زمان و هزینه زیادی می برد و باید مرکز آمار در یک ارزیابی میدانی موضوع مهاجرت را بررسی کند». کاظمی پور با اشاره به افزایش جمعیت ٢٠٠ هزارنفری استان خوزستان در سرشماری ٩٠ تا ٩٥، گفت: «جمعیت این استان از چهار میلیون و ٥٠٠ هزار نفر، مانند همه استان ها، مطابق با رشد طبیعی به چهار میلیون و ٧٠٠ هزار نفر رسیده است و این اعداد مهاجرفرست بودن جمعیت این استان را نشان نمی دهد. این در حالی است که در فاصله سال های ٨٥ تا ٩٠، ٢١٤ هزار نفر از خوزستان خارج و ١٤٠ هزار نفر وارد این استان شده اند. به عبارتی در فاصله سال های ٨٥ تا ٩٠، سالانه ١٥ هزار نفر و در مجموع ٨٠ هزار نفر از استان خوزستان خارج شده اند.
در فاصله سال های ٩٠ تا ٩٥، ٢٤٠ هزار نفر از جمعیت استان خوزستان خارج شده اند و ١٦١ هزار نفر وارد این استان شده اند و باز هم حدود ٨٠ هزار نفر تفاوت وجود دارد که از استان خارج شده اند». این جمعیت‌شناس با بیان اینکه میزان مهاجرت در کل کشور در فاصله پنج سال اخیر، حدود پنج میلیون نفر بوده و سالانه یک میلیون نفر در کل کشور در حال جابه جایی بوده اند، گفت:« نکته درخور توجه این است که نسبت جمعیت به مهاجرت در بسیاری از استان ها متفاوت است».کاظمی پور مهاجرت در استان خوزستان را متناسب با جمعیت آن می داند و می افزاید:« اما در برخی از استان‌ها نظیر ایلام، بوشهر، کرمانشاه و... درصد مهاجرت در تناسب با جمعیت نیست و نگرانی بیشتری را برمی انگیزد. در شرایطی که رشد جمعیت کل کشور در سال های ٩٠ تا ٩٥ حدود ١،٢٤ درصد بوده است، این رشد جمعیت در استان های مهاجرفرست همچون خوزستان پایین است و به عنوان نمونه رشد جمعیت خوزستان ٧٨ صدم درصد بوده است.
اما نکته قابل توجه در این آمارها آن است که استان خوزستان در کاهش رشد جمعیت و افزایش مهاجرفرستی، استان اول نیست». او بررسی مسائلی مانند آمار بالای مهاجرت در استان های جنوب غربی کشور را در بلندمدت امکان پذیر می‌داند و ادامه می دهد:« چنین مسائل حساسی در کوتاه مدت بروز و ظهور پیدا نمی کنند و باید در بلندمدت و برنامه‌ریزی‌های جمعیتی که همواره بلندمدت پیش‌بینی می شوند درباره آسیب هایی که روی جمعیت اثر می گذارند، بررسی صورت گیرد. مناطق جنوبی و به وی‍ژه استان خوزستان، در این سال ها همواره دچار کمبود منابع آب بوده اند و نمی توان بحران آب درباره این مناطق را رد کرد.
مسائل به وجودآمده ناشی از بحران آب و مهاجرت‌هایی که در اثر کم آبی و خشکسالی در سال های اخیر رخ داده، بارها مورد بررسی های علمی و تایید مراکز دانشگاهی قرار گرفته است و انتظار داریم اتفاقاتی از این دست که زمینه های مشترکی در دلایل مهاجرت دارند با برخوردهای رسانه‌ای و غیرعلمی ارزیابی نشوند».
** نخبه ها مهاجرت کردند
در حالی که نگرانی برای کم شدن و مهاجرت اقوام فارس نشین و مشکلاتی که به تبع آن بوجود می آید وجود دارد، علی ساری نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی و عضو لیست امید در گفت و گو با «قانون» از عدم روند افزایشی مهاجرت‌ها در استان های جنوبی کشور و اهواز خبر داد. او درباره مهاجرت قومیت های فارس و عرب در این استان‌ها گفت:« ما درمورد قومیت هایی که از استان خوزستان مهاجرت کرده اند آمار واقعی نداریم. در واقع چندان فرقی هم نمی کند که از چه قومی باشند، به هر حال همه آنها ایرانی هستند و در این کشور زندگی می‌کنند.» او همچنین اشاره می کند که همه ایرانی های آن مناطق در معرض خطر هستند و می‌گوید:« اگر قرار باشد پدیده ای مانند ریزگردها مردم را تهدید کند ما باید به فکر سلامت همه باشیم. وجود ریزگردها بر پدیده مهاجرت در استان خوزستان تاثیرگذار بوده است اما ربطی به قوم خاصی نداشته است» .
او در ادامه به بودجه مربوط به ریزگردها که در ردیف های بودجه کل کشور قرار داشته اشاره می کند و می گوید:«پرداخت این بودجه الان در صحن مجلس در دستور کار قرار گرفته است. 150 میلیون دلار قرار است از صندوق به این بخش واگذار شود».
او در ادامه با اشاره به اینکه پدیده گرد و غبار و شرایط موجود موجب مهاجرت افراد زیادی از جمله فرهنگیان، سرمایه‌گذاران و مخصوصا نخبگان از استان خوزستان شده است، گفت:« در وضعیت کنونی، در واقع هر شخصیت تاثیرگذار که توان خارج شدن از استان را دارد، از خوزستان مهاجرت می‌کند.گرد و غبار زندگی مردم را مختل کرده که یکی از موارد آن تاثیر منفی بر سلامت جسم و سلامت روان مردم بوده است. این پدیده همچنین موجب بروز مشکلات اساسی در نظام شهری، مدارس، بیمارستان‌ها و هرگونه خدمات‌رسانی شده است». ساری همچنین در ادامه با اشاره به اقدامات اخیر دولت در خصوص گرد و غبار افزود:« دولت حقابه‌ها را بیشتر کرده و نهال‌کاری نیز به شکل واقعی، هدفمند و مستمر با پیگیری وزارت کشاورزی در حال انجام است. اگر این روال به طور مستمر باقی بماند و مانند اقدامات سال‌های گذشته نیمه‌کاره رها نشود، می‌توانند اثرگذار باشد».
** 20تا 30 هزار نفر مهاجرت سالانه
اما مسئولان محلی خوزستان هم از روند طبیعی مهاجرت ها در منطقه سخن می گویند. استاندار خوزستان از تلاش های دولت برای بهتر شدن وضعیت زندگی در این استان می گوید. غلامرضا شریعتی؛ در گفت و گو با «قانون» هنوز سیل مهاجرت ها در این منطقه را در حد بحرانی نمی داند و می افزاید:« مهاجرت در استان وجود دارد ولی نه آنقدری که بحران زا باشد. البته وجود ریزگردها و شرایط نامساعد زیست محیطی در این پدیده بی تاثیر نیست.»
او آمار مهاجرت در سال‌های 90 تا 95 در استان خوزستان را چیزی نزدیک به صد و خرده ای هزار نفر اعلام می کند و می گوید:« این یعنی که ما در هر سال 20 تا 30 هزار نفر مهاجرت از استان به خارج از استان داشته ایم.» او تعداد نخبه های مهاجرت کرده از استان را هزار نفر اعلام می کند و می گوید:« البته این مهاجرت ها به گونه ای نیست که تعادل جمعیتی را به هم بزند به هر حال از همه اقوام در منطقه حضور دارند.» شریعتی از مهاجرت معکوس هم در این استان خبر می دهد. از کارخانه ها و شرکت هایی که نیروی کار خارج از استان جذب کرده اند:« البته با توجه به پروژه های که در استان وجود دارد گاهی ما حتی مهاجرت معکوس هم داریم و از استان های دیگر به خوزستان می آیند.»
او هم از تلاش دولت برای از بین بردن ریزگردها می گوید و ادامه می دهد:« در عین حال که به نظر می رسد دولت هم برای کم شدن مشکلات محیط زیستی استان وارد عمل شده چیزی نزدیک به 75 درصد از تالاب هورالعظیم پر از آب شده است. » البته او در ادامه تعداد کانون های تولیدریزگرد موجود در این استان را 350 هزار کانون اعلام می کند و می گوید:« دراین کانون های تولید ریزگرد در طول 30 سال درست شده است که باید رفته رفته آنها را از بین ببریم. ما پارسال از اوایل اسفند تا پایان فروردین اقدام به کاشت نهال کردیم که نزدیک به 6 هزار هکتار پوشش گیاهی در آنجا بوجود آوردیم.
*منبع: روزنامه قانون؛1396،11،17
نظر شما
