سهم پایین حمل‌ونقل از اقتصاد ایران

در مقایسه با اکثر اقتصادهای توسعه‌یافته و نیز بسیاری از اقتصادهای در حال توسعه سهم حمل‌ونقل از اقتصاد ایران به طور نسبی پایین است.

به گزارش خبرآنلاین، مهم‌ترین شاخصی كه می‌توان برای بررسی جایگاه بخش حمل‌ونقل در اقتصاد ایران تعریف كرد، سهم این بخش از كل اقتصاد ایران است. در سطح اقتصاد كلان، حمل‌ونقل و تحرك آن به سطح تولید، اشتغال و درآمد در یك اقتصاد ملی مرتبط است. در بسیاری از كشورهای توسعه‌یافته، حمل‌ونقل بین 6 تا 12 درصد از تولید ناخالص داخلی را تشكیل می‌دهد.

گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس حاکی از آن است که بین سال‌های 1370 تا 1393 بخش حمل‌ونقل به طور متوسط 5.6 درصد از تولید ناخالص داخلی را به خود اختصاص داده است. البته این سهم در برخی سال‌ها كمتر از 5 درصد و در برخی سالها بیشتر از 6.5 درصد بوده است، اما در مجموع سهم این بخش به‌طور كلی بین 5 تا 6 درصد در نوسان بوده است. البته در سال‌های اخیر سهم این بخش از اقتصاد ملی رو به افزایش بوده است، اما در مقایسه با اكثر اقتصادهای توسعه‌یافته و نیز بسیاری از اقتصادهای در حال توسعه سهم حمل‌ونقل از اقتصاد ایران به طور نسبی پایین است. این موضوع نشان می‌دهد كه این بخش پتانسیل بالایی برای رشد سریع‌تر نسبت به اقتصاد ملی دارد و با توجه به مزیت‌های جغرافیای ایران و نیز نیازهای روزافزون اقتصاد كشور به توسعه حمل‌ونقل و زیرساخت‌های مدرن، این بخش می‌تواند رشد سریع‌تری داشته باشد.

شواهد نشان می‌دهد كه عمده فعالیت‌های حمل‌ونقل در ایران بر حمل‌ونقل جاده‌ای متمركز شده است. حمل‌ونقل جاده‌ای بیش از 87.5 درصد از كل ارزش‌افزوده بخش حمل‌ونقل را به خود اختصاص داده است و سایر روش‌های حمل‌ونقل در مجموع 12.5 درصد از ارزش‌افزوده این بخش را به خود اختصاص داده‌اند.

بین سال‌های 1371 تا 1393 ارزشافزوده كل بخش حمل‌ونقل به قیمت‌های ثابت سالانه 8.1 درصد رشد داشته است. در همین دوره ارزش‌افزوده حمل‌ونقل جاده‌ای 8.3 درصد و راه‌آهن تنها 1.8 درصد رشد داشته است. این وضعیت، خود دلیلی بر توسعه نامتوازن در بخش حمل‌ونقل، به‌ویژه حمل‌ونقل زمینی است.

بر این اساس، الگوی توسعه حمل‌ونقل در ایران عمدتا متكی بر توسعه حمل‌ونقل جاده‌ای بوده است، اما به نظر می‌رسد كه ادامه الگوی فعلی در آینده نزدیك با چالش روبه‌رو خواهد شد. افزایش مصرف سوخت، آلودگی محیط‌زیست، ترافیك‌های جاده‌ای و تلفات و تصادفات جاده‌ای از یك‌سو و مزیت‌های سایر روش‌های حمل‌ونقل ازجمله راه‌آهن از سوی دیگر نیاز به بازبینی و توسعه روش‌های جایگزین حمل‌ونقل جاده‌ای را بیش از پیش ضروری ساخته است.