ضرورت بازنگری در قوانین سربازی

 مجید ابهری رفتارشناس و آسیب‌شناس اجتماعی در گفت وگو با پایگاه خبری رویداد 24 ضمن انتقاد از قوانین خدمت سربازی، خواستار اصلاح این قوانین از سوی مراجع ذی‌ربط شد.

در ادامه این گفت وگو می خوانیم: خبرها تلخ و تأسف‌بار است. همه‌شان تقریباً با یک سناریوی واحد شروع و به مدت اندک تمام می‌شوند.

جنون، شلیک و تمام. این سناریوی خبرهای تلخی است که از پادگان‌ها می‌آید. جوانانی که قرار است در دو سال خدمت سربازی، به قول قدیمی‌ها «مرد» شوند اما با «مرگ» روبه‌رو می‌شوند.

دو سال خدمت سربازی پسران، همیشه با حاشیه‌ها و گاه اعتراضاتی، درباره خوب یا بد، شرایط و قوانین و حوادث پیرامون آن همراه بوده.

نگاهی گذرا به حوادث سربازی

2 تیرماه 95، اتوبوس حامل سربازان، جاده نی‌ریز استان فارس

وقوع حادثه رانندگی و فوت 20 سرباز در اثر آن.

25 تیرماه 96، کلانتری بخش آب پخش دشتستان (بوشهر)

دادستان عمومی و انقلاب بوشهر از مجروح شدن فرمانده کلانتری مرکزی بخش آب پخش دشتستان در اثر مشاجره لفظی با یک سرباز وظیفه خبر داد و گفت: این سرباز وظیفه پس از مجروح کردن فرمانده کلانتری، اقدام به خودکشی کرده است.

27 تیرماه 96، پادگان آبیک قزوین

به دنبال حادثۀ تیراندازی یک سرباز دریکی از مناطق نظامی استان قزوین، رئیس بازرسی نیروی زمینی ارتش جمهوری اسلامی ایران توضیحات تکمیلی را در اختیار رسانه‌ها قرارداد. بر اساس آخرین اطلاع واصله، این حادثه سه تن از سربازان عزیز نیروی زمینی متأسفانه جان خود را از دست دادند و 6 مجروح حادثه نیز در حال مداوا هستند.

15 تیرماه 96، پادگان کهریزک

واقعه تیراندازی در میدان تیر ارتش واقع در منطقه کهریزک تهران گفت: ساعت 12.20 دقیقه ظهر سرباز وظیفه دوره آموزشی نیروی هوایی ارتش، در خط آتش میدان تیر مرکز آموزش کهریزک، در اقدامی جنون‌آمیز با شلیک گلوله تعدادی از هم خدمتی‌ها و عوامل یگان را هدف قرار می‌دهد. براثر این تیراندازی، 3 سرباز کشته، 7 سرباز دیگر به همراه مسئول آموزش سربازان مجروح شدند.

این‌ها تنها بخشی از حوادث رخ‌داده برای سربازان است؛ اما انتشار این اخبار و حوادث در رابطه با آن‌ها نشان می‌دهد که قانون سربازی و مشمولان به خدمت، نیازمند بازبینی، تجدیدنظر و تغییر است. جوانانی که به پادگان‌ها اعزام می‌شوند، با انواع رفتارهای نامناسب و فشار از سوی بالادستی‌های خود مواجه می‌شوند. از طرفی دوری از خانواده، قرار گرفتن در محیط خشک نظامی و جیره اندک، سربازان را با فشارهای روحی مواجه می‌کند که منجر به رخداد چنین حوادثی می‌شود.

از طرفی حمل‌ونقل سربازان و انتقال آن‌ها با اتوبوس‌های فرسوده و تعداد بالای سربازان، حوادثی را رقم می‌زند که جبران‌پذیر نیستند.

امروزه خدمت سربازی به عامل اضطراب‌آور و نگران‌کننده خانواده‌ها تبدیل‌شده. هم‌خانواده‌هایی که فرزندشان در خدمت سربازی و راه دور است و هم‌خانواده‌هایی که پسرانشان در سن خدمت سربازی هستند.

با تمام این گفته‌ها، به نظر می‌رسد، قانون سربازی نیاز به تغییرات اساسی دارد و این ضرورت به شکل محسوسی احساس می‌شود.

قانون سربازی حرفه‌ای، جایگزین سربازی اجباری

با توجه به این موضوع که امروزه، در دوران صلح قرار داریم، آیا همچنان خدمت سربازی اجباری احساس می‌شود؟ با توجه به اینکه در جهان امروز، در اکثر کشور‌های جهان، قانون سربازی اجباری جایگزین قوانین مربوط به سربازی حرفه‌ای‌ای شده است، این نیاز در رابطه با موضوع سربازی، در کشور ما احساس نمی‌شود؟

پادگان‌های بدون روانشناس

علی‌رغم اینکه در جامعه امروز در کنار تمامی نهادها، سازمان‌ها و خانواده‌ها، حضور روانشناس و مشاور احساس می‌شود، اما این امر مهم، در هیچ‌یک از پادگان‌ها وجود ندارد و همین مسئله فشار‌های روانی وارده بر سربازان را بدون وجود هیچ مرجع پزشکی، تشدید می‌کند.

مجید ابهری، رفتارشناس و آسیب‌شناس اجتماعی در گفت‌وگو با رویداد24 در رابطه با مزایا و معایب خدمت سربازی برای پسران گفت: انجام خدمت سربازی، یکی از مراحل اصلی ورود به زندگی اداری، اقتصادی و اجتماعی مردان ایرانی بوده که بدون سپری نمودن آن، این شرایط فراهم نمی‌شد. از دیرباز تاکنون مثالی در فرهنگ ما وجود داشته که گفته‌اند سربازی کارخانه مدسازی است؛ اما متأسفانه، به دلایلی که در ادامه خواهم گفت، در کنار امتیازات و محاسن این دوره، آسیب‌هایی وجود دارد که با حل آن‌ها می‌توان از عوارض منفی در این دوره جلوگیری کرد.

ابهری ادامه داد: یکی از آسیب‌های اصلی خدمت سربازی، مدت‌زمان طولانی آن، یعنی 24 ماه است که بارها موردتوجه مسئولین نظام‌وظیفه و ارتش قرارگرفته که از این مدت‌زمان کاسته شود. الآن در بیشتر کشور‌های دنیا، خدمت سربازی به‌گونه‌ای است که مدت‌زمان آن بسیار کم‌تر از مدت‌زمانی است که ما در کشور داریم و یا برای مثال مثل کشور امریکا، سربازان درازای انجام خدمت، حقوق دریافت می‌کنند.

او اضافه کرد: از طرفی، دوری از خانواده و محل سکونت، عاملی است که موجب بروز افسردگی و دل‌تنگی و مشکلات روحی دیگر در جوانان می‌شود. اگر محل خدمت در شهر زندگی فرد، یا در استانی که اقامت دارد، وجود داشته باشد، می‌تواند تا حد بسیار زیادی از این آسیب‌ها بکاهد. امکان خدمت در شهر نزدیک به محل زندگی پسران، از بسیاری از هزینه‌های رفت‌و‌آمدی و خطرات جاده‌ای نیز کم می‌کند.

این آسیب‌شناس اجتماعی افزود: اگر امکان انجام خدمت در شهر محل زندگی فرد وجود ندارد، باید با توجه به شرایط روحی و عاطفی آن‌ها، مرخصی‌های کوتاه‌مدتی در نظر گرفته شود. اقدام دیگری که باید در جهت سلامت روحی سربازان انجام شود، این است که به دلیل حضور شبانه‌روزی آن‌ها در پادگان، باید در بدو ورود به محل خدمت، پرونده روانی و رفتاری برای تک‌تک آن‌ها صادر شود.

او ادامه داد: مورد ضروری در پادگان‌های سربازی، حضور روانشناسان و مشاوران است که به مشکلات روحی و عصبی سربازان رسیدگی کنند و متأسفانه ما این موارد را در پادگان‌ها نداریم.

ابهری در پایان، ضمن اعلام این موضوع که قوانین نظام‌وظیفه در کشور، نیازمند بازنگری است گفت: من بسیاری از مشکلات خدمت سربازی، مانند اعتیاد را، بیان نکردم، اما باید به مسئله خدمت سربازان رسیدگی شود و این گفته‌ها حاصل 20 سال پژوهش‌های میدانی و نظری است که با رعایت آن‌ها از مشکلات و آسیب‌هایی مانند پادگان کهریزک جلوگیری می‌شود.‌

*منبع: پایگاه خبری رویداد24/20 مرداد 96