رنج مضاعف مبتلایان به عفونت‌های بیمارستانی

روزنامه اطلاعات در گزارشی نوشت: همه ساله شماری از بیماران بستری در بیمارستان‌ها به علت عفونت‌های بیمارستانی، جانشان را از دست می‌دهند. براساس گزارش سازمان جهانی بهداشت، شیوع عفونت‌های بیمارستانی در کشورهای توسعه یافته 6 تا 11 درصد و در کشورهای درحال توسعه بیش از 25 درصد است.

بیتا مهدوی در ادامه این گزارش آورده است: اگر چه آمار این عفونت‌ها در کشورها متفاوت است، اما در هیچ کشوری صفر نیست ‏همچنین بر اساس بررسی‌های انجام شده در کشور، ابتلا به عفونت‌های بیمارستانی 10 تا 12 درصد برآورد شده است و این در حالی است که در 10 سال گذشته، نظام مراقبت عفونت‌های بیمارستانی در تمامی بیمارستان‌ها برقرار شده و در حال حاضر کمیته‌های کنترل عفونت در همه بیمارستان‌های ایران فعال است.‏

کارشناسان معتقدند، 4 عفونت زخم‌های ناشی از جراحی، تنفسی، خونی و ادراری از اصلی‌ترین عفونت‌های بیمارستانی به شمار می‌رود که کنترل آنها علاوه بر کاهش موارد مرگ و میر بیماران، باعث صرفه جویی در هزینه‌های بیمارستانی نیز می‌شود.‏

**انواع عفونت‌های بیمارستانی ‏

دکترپردیس مراد نژاد‌ـ‌ متخصص بیماری‌های عفونی و عضوهیات علمی بیمارستان قلب و عروق شهید رجایی در مورد عفونت‌های بیمارستانی به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: عفونت‌های بیمارستانی مواردی است که 24 تا 48ساعت بعد از پذیرش بیمار به وجود می‌آید و مهم‌ترین آنها عبارتند از عفونت ادراری، عفونت محل جراحی باکتریمی ناشی از کاتترعروق (وسیله دستیابی به عروق) و پنومنونی (ذات الریه) که تا 80 درصد عفونت‌های بیمارستانی را شامل می‌شود.

وی می‌افزاید: عفونت‌های بیمارستانی یکی از معضلات بهداشتی کشورها است که نه فقط در ایران، بلکه در تمامی سیستم‌های بهداشتی، درمانی دیگرکشورها هم وجود دارد. این عفونت‌ها متاسفانه در جهان رو به افزایش است و باعث افزایش مرگ و میر و همچنین مدت بستری بیماران در بیمارستان‌ها می‌شود.‏

این متخصص بیماری‌های عفونی در پاسخ به این پرسش که بیماران بر اثر ابتلا به عفونت بیمارستانی دچار چه مشکلاتی می‌شوند، یادآوری می‌کند: عفونت‌های بیمارستانی باعث افزایش مدت بستری بیماران و هزینه‌های درمان می‌شود و بیماران برای درمان به دریافت آنتی بیوتیک‌های بیشتری نیازپیدا می‌کنند و این در حالی است که مصرف زیاد آنتی بیوتیک باعث به وجود آمدن عوارض بسیاری برای بیماران می‌شود. ‏

وی در مورد راهکارهای پیشگیری از عفونت‌های بیمارستانی می‌گوید: برای پیشگیری از عفونت‌های بیمارستانی باید یک سری اصول پیشگیری و کنترل که از سوی سازمان جهانی بهداشت اعلام شده است، در مراکز درمانی و بیمارستان‌ها رعایت شود که از جمله می‌توان به رعایت اصول جداسازی بیماران عفونی بر اساس نوع عفونت آنان و عامل بیماری اشاره کرد. برای اجرایی شدن این راهکار باید اصول آن به کارکنان بیمارستان‌ها و همراهان آنان آموزش داده شود. ‏

دکتر مرادنژاد با اشاره به این مطلب که مهم‌ترین اقدام در مورد عفونت‌های بیمارستانی پیشگیری از آن است، می‌افزاید: در تمامی کشورهای دنیا کنترل عفونت‌های بیمارستانی از راه رعایت اصول آن و جدا سازی بیماران، امکان‌پذیر است.‏

**معضل عفونت‌های بیمارستانی

معصومه رستمی - کارشناس ارشد مدیریت پرستاری در مورد عفونت‌های بیمارستانی به گزارشگر روز نامه اطلاعات می‌گوید: عفونت‌های بیمارستانی به بیماری‌هایی گفته می‌شود که بیمارزمانی که در بیمارستان بستری می‌شود، آنها را نداشته باشد و در دوره کمون بیماری هم به چشم نخورد، اما بیمار بعد از بستری شدن به عفونت‌ها آلوده شده باشد. به طور کلی عفونت‌های بیمارستانی آن دسته از عفونت‌هایی است که بعد از بستری شدن بیمار، به وجود می‌آید. ‏

وی با بیان این مطلب که در برخی از محیط‌ها عفونت‌های بیمارستانی وجود دارد و ابتلا به آنها مختص بیمارستان‌های کشورما نیست، می‌افزاید: 10تا 15درصد بیماران بستری در بیمارستان‌های کشورمان، دچار عفونت‌های بیمارستانی می‌شوند، زیرا زمینه این آلودگی‌ها وجود دارد. به عنوان مثال، بیماری که در بخش مراقبت‌های ویژه بستری و به مدت طولانی انواع تجهیرات به او وصل می‌شود، باقی ماندن این تجهیزات به مدت طولانی باعث می‌شود میکروب‌ها در آنجا تجمع کنند و بیمار دچار عفونت شود. عفونت‌ها همیشه و در اغلب بیمارستان‌ها وجود دارد و نمی‌توان از آن‌ها پیشگیری کرد.‏

سوپروایزر کنترل عفونت بیمارستان قلب شهید رجایی در پاسخ به این پرسش که آیا آْمار عفونت‌های بیمارستانی روبه افزایش است، یاد آوری می‌کند: آمار عفونت‌ها افزایش پیدا نکرده، بلکه مساله این است که در سال‌های گذشته اطلاعات در مورد این بیماری‌ها جمع‌آوری نمی‌شد، اما 6-5 سالی است که جمع‌آوری اطلاعات بویژه در مورد عفونت‌های بیمارستانی انجام می‌شود و بسیاری از مسئولان تازه متوجه شده‌اند که عفونت‌های بیمارستانی هم وجود دارند. به عبارت دیگر، در گذشته هم عفونت‌های بیمارستانی بوده، ولی چون تشخیص داده نمی‌شده و اطلاعات در مورد آن‌ها وجود نداشته است، آمار آن‌ها کمتراز امروز بود، تا اینکه وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در سال 1398بیمارستان‌های کشور را به ارائه آمار عفونت‌های بیمارستانی موظف کرد. ‏

**آگاهی دادن به مردم

به عقیده معصومه رستمی، باید به مردم آگاهی‌های لازم رادر مورد محیط‌های بیمارستانی را ارائه داد تا بتوانند از ابتلا به عفونت‌های بیمارستانی پیشگیری کنند. مهم‌ترین تقاضای ما از مردم، چه به عنوان بیمار و چه ملاقات کننده، این است که بهداشت بیمارستان‌ها را رعایت کنند، یکی از مهم‌ترین موارد آن هم این است که بیمار در محیط بیمارستان نباید در راهرو‌ها و اتاق دیگر بیماران، رفت و آمد داشته باشد. بعضی از ملاقات‌کنندگان روی تخت بیماران می‌نشینند و به تذکر پرستاران در مورد عواقب این کاراهمیتی نمی‌دهند، حال آن که در بسیاری از مواقع اگر بیمار آلودگی عفونی داشته باشد به راحتی از طریق نشستن ملاقات‌کننده بر روی تخت این بیمار، به او منتقل می‌شود. 

مورد بعدی که مهم‌ترین شاخص در زمینه پیشگیری از عفونت‌های بیمارستانی است، رعایت بهداشت دست است. بهداشت دست اولین گام درراه پیشگیری از عفونت‌های بیمارستانی است و از این رو هم کارکنان بیمارستان‌ها و هم بیماران و همراهان آنان مجبور به شستن دست‌هایشان هستند. توصیه دیگراین که همراهان بیماران در صورتی که احتمال می‌دهند سرماخوردگی دارند و فکر می‌کنند حالشان مساعد نیست، به بیمارستان نرود، زیرا آلودگی را باخودشان به آنجا می‌برند و مشکلات بیشتری را برای بیماران بستری ایجاد می‌کنند. همه سعی ما این است که وقتی بیمار بستری می‌شود، خود و خانواده‌اش به عفونت‌های بیمارستانی مبتلا نشوند.‏

وی در پاسخ به این پرسش که آیا شستن دست‌ها با مواد ضدعفونی‌کننده از ابتلا به عفونت‌های بیمارستانی پیشگیری می‌کند، می‌گوید: در بیمارستان‌ها به دلیل آلودگی زیاد بخش و بخصوص بخش‌های ویژه، از الکل استفاده می‌شود؛ اما برای شستن دست‌ها باید از آب و صابون استفاده به عمل آید. ‏

رستمی با اشاره به این مطلب که افراد مسن، دیابتی و کسانی که اضافه وزن دارند بیشتر در معرض ابتلا به عفونت‌های بیمارستان قرار دارند، می‌افزاید: بیماران باید توصیه‌هایی را رعایت کنند، به عنوان مثال اگر سیگاری هستند و می‌خواهند جراحی شوند، سیگار را ترک کنند و افرادی که اضافه وزن دارند، بکوشند وزن شان را کاهش دهند. ‏

وی یادآوری می‌کند: در بیمارستان‌ها عفونت‌های تنفسی، جریان خون ادراری و زخم‌های جراحی بیشتر دیده می‌شود. واقعیت این است که عفونت‌های بیمارستانی غیر قابل اجتناب است، وقتی بیمار سرم و دارو می‌گیرد، میکروب‌ها در کمین هستند و به راحتی می‌توانند عفونت خون ایجاد کنند و بیماری که سوند ادراری دارد، به شدت در معرض عفونت‌های ادرارای قراردارد. به هرحال، کارکنان مراکز درمانی با تدابیر اندیشیده شده براساس استانداردهای جهانی، می‌کوشند ازعفونت‌های بیمارستانی پیشگیری کنند.‏

**بخش‌های حساس به عفونت‌ها‏

مریم سعادت ـ پزشک عمومی در مورد عفونت‌های بیمارستانی به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: احتمال بروزعفونت‌های بیمارستانی معمولاً در تمامی بیمارستان‌های دنیا وجود دارد و بیمارستان‌های ایران هم از این امر مستثنی نیستند، اما بیمارستان‌های عفونی و سوانح و سوختگی در درجه اول خطر قرار دارند و احتمال بروز عفونت‌های بیمارستانی در آنها به مراتب بیشتر از سایر بیمارستان‌هاست که البته رعایت اصول بهداشتی و نگهداری بیماران، می‌تواند تاحد زیادی مانع شیوع عفونت‌‌ها شود.

وی در پاسخ به این پرسش که عفونت‌ها بیشتر درچه بخش‌هایی از بیمارستان‌ها دیده می‌شود، می‌افزاید: میکروب‌های عامل بروز عفونت‌های بیمارستانی بیشتر در بخش‌های حساس از جمله آی.‌سی.‌یو، اِن.آی.‌سی.‌یو (کودکان بیمار)، سوختگی و بخش‌های بستری بیماری‌های پرخطر رشد می‌کنند از این رو کسانی که در این بخش‌ها بستری می‌شوند، بیشتر از سایر بخش‌ها در معرض ابتلا به عفونت‌‌های بیمارستانی قرار دارند. بیمارانی هم که در بخش‌های عمومی بستری هستند، ممکن است به عفونت‌های بیمارستانی مبتلا شوند و از این رو باید مراقبت‌های لازم در مورد آنها نیز صورت گیرد.

دکتر سعادت یادآوری می‌کند: عفونت‌های بیمارستانی بسیار پرخطراست و می تواند هر بیماری را در محیط‌ بیمارستانی مبتلا کند. به طور کلی،3 گروه از بیماران مستعد ابتلا به عفونت‌های بیمارستانی هستند که عبارتند از گروهی که به دلیل شرایط حاد به بستری شدن در بخش‌‌مراقبت‌های ویژه نیاز دارند. گروه دیگر، بیماران با عوامل خطرساز هستند، مانند مبتلایان به ذات‌الریه، دیابت، مشکلات کلیوی، مغزی، فلج مغزی، سوختگی‌ها و نقص عضو. همچنین نوزادان وافراد مسن از جمله افرادی هستند که احتمال ابتلای شان به عفونت‌های بیمارستانی زیاد است آخرین گروه هم بیمارانی هستند که بیش از حد معمول در بیمارستان‌ها بستری می‌شوند.

به اعتقاد دکتر سعادت، هوای محیط بیمارستان و استفاده از وسائل و تجهیزات مشترک مثل آب و غذا، در انتقال عفونت‌ها نقش دارند. راه دیگر انتقال میکروب‌ها و عفونت‌های بیمارستانی از طریق دست هم از شایع‌ترین عوامل ابتلا به این عفونت‌ها محسوب می‌شود. ‏

‏ وی با تاکید براین که پیشگیری، بهترین راه برای مبتلا نشدن به عفونت‌های بیمارستانی است، می‌افزاید: حضور بیماران عفونی در میان سایر بیماران از مهم‌ترین عوامل افزایش عفونت‌های بیمارستانی است و از اینرو مهم‌ترین نکته، منتقل نشدن میکروب از افراد مبتلا به بیماران سالم است. بر این اساس، پرستاران باید مراقبت‌های کاملی از بیماران به عمل آورند و با محافظت کامل از آنها، مانع‌ سرایت عفونت‌ها ی بیمارستانی به سایر بیماران بستری شوند. همچنین به دلیل انتقال مستقیم میکروب‌ها، افراد باید بعد از تماس با بیماران مبتلا به عفونت‌های بیمارستانی و پیشگیری از انتشار میکروب‌ها، دست‌های خود را با آب و صابون به مدت 20 تا 30 ثانیه بشویند، چرا که این کار تا حد زیادی میکروب‌ دست‌ها را از بین می‌برد.

بیماران مبتلا به عفونت‌های بیمارستانی بعد از شناسایی در اتاق‌های ایزوله و استریلیزه قرار می‌گیرند تا از این طریق علاوه بر پیشگیری از انتقال میکروب به سایر بیماران، عوامل عفونی در بدن آنها هم سریع‌تر بهبود یابد. پزشکان، پرستاران و حتی افراد ملاقات‌کننده برای حفظ سلامت خود موقع ورود به اتاق‌های ایزوله باید از «گان» (لباس‌های مخصوص)، دستکش و وسایل بهداشتی و ایمنی استفاده کنند.‏

**راه‌های پیشگیری از ابتلا به عفونت‌های بیمارستانی ‏

‏ـ زمان طولانی ملاقات با بیماران، آنان را خسته می‌کند و از اینرو بهتراست زمان آن 5 تا10دقیقه باشد.

ـ برای پیشگیری ازانتقال عوامل عفونت‌زا به منزل، ازآوردن ملحفه، پتو و لباس برای بیمار و باز گردندان آن‌ها به خانه اکیداً خودداری کنید و بیماران هم فقط از لباس مخصوص بیمارستان استفاده کنند.‏

‏ـ رعایت اصول بهداشت فردی بویژه شستشوی درست دست‌ها قبل وبعد ازملاقات با بیماران،حتی المقدور الزامی است، چرا که یکی از راه‌های کنترل عفونت‌های بیمارستانی محسوب می‌شود. در ضمن به هنگام ملاقات با بیماران،حتی المقدور باید از به کار بردن عطر،ادکلن ومواد آرایشی خودداری شود. ‏

‏ـ ملاقات کنندگان روی تخت بیماران ننشینند و کمترین تماس مستقیم با لوازم داخل اتاق آنان را داشته باشند.

ـ زباله‌های غیرعفونی (بی خطر یا شبه خانگی ) مثل کاغذ،پسماندهای موادغذایی وقوطی‌های آب میوه وکمپوت باید داخل سطل‌های آبی با کیسه مشکی رنگ تخلیه شود وازریختن آنها درسطل‌های زردرنگ، خودداری به عمل آید. ‏

‏ـ قبل ازهرگونه تماس ودادن آب میوه وموادغذایی به بیماران، حتماً دست‌های خود را بشوئید.

ـ در مورد ملاقات با بیماران عفونی ازقبیل مبتلایان به سل، وبا، سرخک و آبله مرغان اصرارنکنید و در شرایط اضطراری با اطلاع کارکنان بخش مربوطه، به پوشش‌های محافظتی مثل دستکش و ماسک مجهز شوید. ‏

‏ـ هنگام ترخیص بیمار، برای کنترل عفونت‌های بیمارستانی ورود یک نفرهمراه به بخش کافی است.

*منبع: روزنامه اطلاعات، 1395.9.20