افزایش قیمت بنزین چقدر تورم به دنبال دارد؟

در صورت اختصاص سهیمه‌ ۶۰ لیتری و افزایش دو برابری قیمت بنزین آزاد، شاهد افزایش ۱٫۶ درصدی تورم خواهیم بود البته با چشم‌پوشی از آثار روانی آن.

به گزارش حکاک، یکی از مسائلی که در اظهارات مسئولان درباره سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین کمتر مورد اشاره و توجه قرار می‌گیرد، آثار و تبعات این افزایش بر قیمت تمام‌شده سایر کالاها و خدمات است. این کم‌توجهی چه از سر نگرانی باشد و چه از سر این باور که افزایش قیمت بنزین چندان اثر واقعی بر قیمت تمام‌شده سایر حوزه‌ها نمی‌گذارد، نزد افکار عمومی چندان موجه نیست چرا که مردم آثار روانی این افزایش را به وضوح هرچه تمام‌تر بر معیشت خود حس می‌کنند کافی است افزایش چند صد تومانی قیمت دلار و جهش قیمت طلا را در پی اعلام خبر افزایش قیمت بنزین در روزهای پایانی هفته گذشته به یاد آوریم.

گذشته از آثار روانی که البته اصلا متغیر کم‌اهمیت و کم تأثیری نیست، سؤال از مهم این است که اثر مستقیم افزایش قیمت حامل‌های سوخت به ویژه بنزین بر قیمت تمام‌شده سایر کالاها و خدمات چقدر است؟

مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی تحقیقی که سال گذشته در مورد هدفمندی یارانه‌ها  منتشر کرده به بررسی این اثرگذاری پرداخته‌است؛ این گزارش به بررسی سناریوهای مختلف سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین آزاد و پیامدهای هر کدام از این سناریوهای در محورهای مختلفی اعم کاهش مصرف، تراز بودجه دولت، کاهش جذابیت قاچاق و نهایتا تورم پرداخته است.

اگرچه در میان این پیامدها، آثار تورمی محتمل شاید کمترین مقدار را داشته باشد اما واقعیت این است نگرانی از همین متغیر و عکس‌العمل جامعه نسبت به آن، مهم‌ترین مانع تصمیم‌گیران در اجرای این تصمیم بوده‌است.

این نگرانی در حالی است که بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس نشان می‌دهد اثر تورمی اصلاح قیمت سوخت بسیار محدود است؛ این مرکز آثار تورمی سناریوهای مختلف افزایش قیمت بنزین با تاکید بر افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت بنزین، افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت بنزین با فرض اختصاص سهمیه ۶۰ لیتری بنزین به هر خودرو را محاسبه کرده است.

در سناریوی اول، انتظار می‌رود افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت بنزین منجر به افزایش هزینه‌های تولیدکننده و مصرف‌کننده شود با این حال از آنجا که در این سناریو فقط قیمت بنزین افزایش می‌یابد انتظار می‌رود اثر آن بر تورم مصرف‌کننده بیش از تورم تولیدکننده باشد. برای مثال، در صورت افزایش قیمت بنزین به ۲ هزار تومان در لیتر، شاخص قیمت تولیدکننده ۳٫۴ درصد رشد خواهد داشت، ضمن اینکه این تورم بین بخش‌های مختلف همگن نخواهد بود. برای مثال اثر افزایش قیمت بر شاخص قیمت تولیدکننده بخش حمل‌ و نقل ۳/۱۱ درصد خواهد بود. اما اثر تورم مصرف‌کننده می‌تواند به شکل مستقیم و غیرمستقیم باشد. اثر مستقیم افزایش قیمت بنزین به معنی گران‌شدن قیمت بنزین مصرفی در سبد خانوار است. در این سناریو تورم مصرف‌کننده به شکل مستقیم بر دهک‌های میانی بیش از دهک‌های بالا و پایین جامعه است زیرا دهک‌های پایین کمتر دارای خودروی شخصی هستند و از دیگر سو هزینه بنزین سهم کمتری از هزینه‌های خانوار در دهک بالایی را شامل می‌شود.

اثر غیرمستقیم اصلاح قیمت بنزین به این صورت است که از کانال‌های مختلف مانند افزایش هزینه حمل‌ونقل، می‌تواند منجر به افزایش هزینه تولید شده و از طریق تولیدکننده به مصرف‌کننده منتقل شود. به‌طور کلی با توجه به سهم ۲٫۴ درصدی بنزین در سبد خانوارها در سال ۹۵ افزایش ۱۰۰ درصدی قیمت منجر به تورم ۲٫۴ درصدی به‌طور مستقیم خواهد شد. با این حال افزایش قیمت بنزین منجر به افزایش هزینه سایر فعالیت‌های استفاده‌کننده از این حامل انرژی خواهد شد که در صورت انتقال کامل به مصرف‌کننده، نرخ تورم ۶/۱ درصد افزایش خواهد یافت. در مجموع افزایش قیمت بنزین در این سناریو باعث افزایش نرخ تورم به میزان ۴ درصد خواهد شد.

در سناریوی دوم در نظر گرفتن سهمیه ۶۰ لیتری بنزین با قیمت ۱۰۰۰ تومان برای خودروها می‌تواند تا حدی اثرات مستقیم افزایش قیمت بنزین را بکاهد. در واقع خانوارهایی که مصرف بنزین کمتر یا معادل ۶۰ لیتر در ماه داشته‌اند با سهمیه‌بندی و افزایش قیمت بنزین آزاد به‌طور مستقیم با افزایش هزینه روبه‌رو نخواهند شد. از طرفی متوسط مصرف بنزین برای خانوارهای دارای خودرو دهک ۸ تا ۱۰ روستایی و دهک ۵ تا ۱۰ شهری بیش از ۶۰ لیتر در سال ۹۵ بوده است. بنابراین انتظار می‌رود این دهک‌ها بیشتر اصلاح قیمت سوخت را احساس کنند. 

درصورتی که در این طرح سهمیه‌ای برای تاکسی‌ها و به‌طور کلی بخش تولیدکننده در نظر گرفته نشود، اثر غیرمستقیم کاملا مشابه سناریوی اول خواهد بود. در مجموع افزایش قیمت بنزین در این سناریو باعث افزایش نرخ تورم به میزان ۲٫۶ درصد خواهد شد؛ اما اگر در این طرح سهمیه مکفی برای تاکسی‌ها و به‌طور کلی بخش عمومی اختصاص یابد، اثر تورم غیرمستقیم ناشی از اصلاح قیمت بنزین تا حد زیادی کم خواهد شد و برآورد می‌شود برابر با ۰٫۶ درصد خواهد شد. در مجموع افزایش قیمت بنزین در این حالت باعث افزایش تورم به میزان ۱٫۶ درصد به ازای ۱۰۰ درصد افزایش قیمت بنزین، خواهد شد.