در قرآن و روایات ارزش شب قدر بیشتر از‌هزار ماه دانسته شده است. این شب با فضیلت‌ترین شب سال و شب رحمت الهی و آمرزش گناهان است و در آن فرشتگان به زمین می‌آیند و بنابر برخی از احادیث شیعه مقدرات سال آینده بندگان را بر امام عرضه می‌کنند.
روزنامه شهروند در گزارشی نوشت: در قرآن و روایات ارزش شب قدر بیشتر از‌هزار ماه دانسته شده است. این شب با فضیلت‌ترین شب سال و شب رحمت الهی و آمرزش گناهان است و در آن فرشتگان به زمین می‌آیند و بنابر برخی از احادیث شیعه مقدرات سال آینده بندگان را بر امام عرضه می‌کنند.
در ادامه در گزیده ای از این گزارش می خوانیم: شب قَدر یا لیلةُ‌‌القدر به باور مسلمانان، شب نزول قرآن و مقدر‌شدن امور یک‌ساله انسان‌هاست. قرآن در سوره‌های قدر و دخان از این شب سخن گفته است. در قرآن و روایات ارزش شب قدر بیشتر از‌هزار ماه دانسته شده است. این شب با فضیلت‌ترین شب سال و شب رحمت الهی و آمرزش گناهان است و در آن فرشتگان به زمین می‌آیند و بنابر برخی از احادیث شیعه مقدرات سال آینده بندگان را بر امام عرضه می‌کنند.
زمان دقیق شب قدر روشن نیست؛ ولی بر اساس بسیاری از روایات در ماه رمضان واقع شده است و به احتمال زیاد یکی از شب‌های 19، 21 یا 23 این ماه است. شیعیان بر شب 23رمضان و اهل سنت بر شب 27 رمضان تأکید بیشتری دارند.
شیعیان در این شب‌ها با الگوگیری از معصومان(ع) به شب‌زنده‌داری، خواندن قرآن، دعا و دیگر آیین‌ها و اعمال این شب می‌پردازند. ضربت‌خوردن و شهادت امام علی(ع) در این شب‌ها نیز به اهمیت آن نزد شیعیان افزوده و سوگواری برای آن امام با آیین‌های شب قدر همراه شده است.
**نامگذاری
«قَدْر» کلمه‌ای عربی به معنای اندازه، تقدیر و سرنوشت است. درباره این‌که چرا این شب را «قدر» نامیده‌اند، دلایلی ذکر شده است:
عده‌ای می‌گویند: چون مقدرات انسان‌ها و اندازه و قدر رویدادهای سال در این شب تعیین می‌شود، آن را شب قدر می‌نامند.
گروهی معتقدند اگر کسی این شب را احیا بدارد، صاحب قدر و منزلت می‌شود. گروهی دیگر نیز می‌گویند: علت نامگذاری، شرافت و قدر والای این شب است. از شب قدر به نام‌های «لیله‌العظمه» و «لیله‌الشرف» نیز یاد شده است.
**جایگاه و اهمیت
شب قدر برترین و مهمترین شب سال در فرهنگ اسلامی است. بنا بر روایتی از پیامبر(ص)، شب قدر از موهبت‌های خدا بر مسلمانان است و هیچ‌یک از امت‌های پیشین از این موهبت برخوردار نبوده‌اند. در قرآن کریم سوره‌ای کامل به توصیف و ستایش شب قدر اختصاص یافته و بدین نام (سوره قدر) خوانده شده است. در این سوره، ارزش شب قدر بیشتر از‌هزار ماه دانسته شده است. آیات یکم تا ششم سوره دخان نیز به اهمیت و رخدادهای شب قدر می‌پردازد.
در روایتی از امام صادق(ع) آمده است که بهترین ماه، رمضان است و قلب ماه رمضان، شب قدر است. همچنین از پیامبر(ص) نقل کرده‌اند که شب قدر، سرور شب‌هاست. بنا بر منابع روایی و فقهی، روزهای قدر نیز همانند شب‌های آن گرانقدر و با فضیلتند. در برخی از روایات آمده است که فاطمه(س) سرّ شب قدر است و هر کس منزلت فاطمه(س) را درک کند، شب قدر را درک کرده است.
**نزول قرآن
آیه اول سوره قدر و آیه سوم سوره دخان بیانگر نزول قرآن در شب قدر است. محمد عبده معتقد است که آغاز نزول تدریجی قرآن در ماه رمضان بوده است؛ اما بیشتر مفسران معتقدند در این شب، قرآن به صورت یک‌باره از لوح محفوظ به بیت‌المعمور یا قلب پیامبر(ص) نازل شده که به آن، نزول دفعی یا نزول اجمالی قرآن می‌گویند.
**تقدیر امور
امام باقر(ع) در توضیح آیه چهار سوره دخان می‌گوید هر ساله در این شب، تقدیر سال آینده هر انسانی نوشته می‌شود. بر همین اساس در برخی از روایات، شب قدر به‌عنوان ابتدای سال دانسته شده است. علامه طباطبایی می‌گوید: مراد از قدر، تقدیر و اندازه‌گیری است و خداوند در این شب، اموری از قبیل زندگی، مرگ، روزی، سعادت و شقاوت انسان‌ها را مشخص می‌سازد. بر پایه برخی از روایات، ولایت امام علی (ع) و سایر اهل‌بیت(ع) نیز در همین شب، مقدر و امضا شده است.
**آمرزش گناهان
بنا بر منابع اسلامی، شب قدر شب ویژه رحمت الهی و آمرزش گناهان است و شیطان در این شب به غل و زنجیر کشیده شده و درهای بهشت برای مومنان باز می‌شود. از پیامبر(ص) روایت شده است: هر کس شب قدر را احیا کند و مومن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، همه گناهانش بخشیده می‌شود.
**نزول فرشتگان
بر اساس آیات سوره قدر، فرشتگان و روح در شب قدر بر زمین فرود می‌آیند و طبق برخی احادیث، برای ابلاغ تقدیر سال آینده نزد امام می‌روند و آنچه مقدر شده را به او ابلاغ می‌کنند. امام باقر(ع) می‌فرماید: در این شب، فرشتگان به دور ما طواف می‌کنند و ما بدین‌گونه متوجه شب قدر می‌شویم.
**دیدگاه شیعه
مفسران شیعه با استناد به ظاهر آیات سوره قدر معتقدند شب قدر اختصاص به شب نزول قرآن در عصر پیامبر(ص) ندارد، بلکه هرسال تکرار می‌شود. روایات بسیاری نیز که به عقیده برخی در حد تواتر است، این مطلب را تأیید می‌کند. با این حال، زمان دقیق شب قدر معلوم نیست و در آیات و روایات، تصریحی به این‌که شب قدر کدام یک از شب‌های‌سال است، وجود ندارد، ولی روایات بسیاری تأکید می‌کند که شب قدر در ماه رمضان واقع شده است.
در روایات شیعه بر احیا گرفتن سه شب 19، 21 و 23 ماه رمضان تأکید بیشتری شده و از میان این سه شب نیز اهتمام به شب بیست‌وسوم بیش از بقیه شب‌هاست. بنابر روایتی دیگر، شب نوزدهم تقدیرها نوشته می‌شود و در شب بیست‌ویکم، ابرام (قطعی) می‌شود در شب بیست‌وسوم امضای نهایی اتفاق می‌افتد. شب 27رمضان و شب نیمه شعبان هم دو احتمال دیگر برای شب قدر است.
**دیدگاه اهل سنت
بیشتر اهل سنت به استناد حدیثی نبوی معتقدند شب قدر یکی از ١٠ شب آخر ماه رمضان است و احتمال شب قدر بودن 27رمضان، بیشتر از بقیه شب‌هاست. بر این اساس، اهل سنت در این شب به دعا و شب‌زنده‌داری می‌پردازند. برخی از اهل سنت نیز معتقدند شب قدر تنها در زمان زندگی حضرت محمد(ص) هر ساله تکرار می‌شد، اما پس از آن دیگر شب قدری نیست. به گفته برخی دیگر، شب قدر یک شب مشخص در سال نیست و در هر سال شبی نامعلوم است. این عده معتقدند شب قدر در سال بعثت، در ماه رمضان بوده ولی در سال‌های دیگر ممکن است در ماه‌های دیگر باشد.
**سیره معصومان
در حدیثی از امام علی(ع) آمده است که پیامبر(ص) در دهه سوم ماه رمضان، رختخوابش را جمع می‌کرد و برای اعتکاف به مسجد می‌رفت و با وجود آن‌که مسجد مدینه سقف نداشت، حتی در زمان بارندگی نیز مسجد را ترک نمی‌کرد. همچنین نقل شده است که پیامبر(ص) در شب‌های قدر بیدار بود و به صورت افراد خواب‌آلود نیز آب می‌پاشید.
روش فاطمه(س) این بود که شب قدر را تا صبح به عبادت می‌پرداخت و فرزندان و خانواده خود را نیز به بیدار ماندن و عبادت وادار و مشکل خواب آنها را با کمتر غذا خوردن و خوابیدن در روز برطرف می‌کرد. معصومان(ع) در شب‌های قدر، حضور در مسجد و شب‌زنده‌داری را ترک نمی‌کردند. براساس روایتی، امام صادق(ع) در یکی از شب‌های قدر بشدت مریض بود، با این حال از اطرافیانش خواست او را به مسجد ببرند تا در آن‌جا عبادت کند.
*منبع: روزنامه شهروند، 1396.3.23
نظر شما
