در دنیای امروز ادغام بانکها و موسسات مالی چیز عجیبی نیست. کشورهای زیادی دست به این کار زدند ولی همیشه برای این کار موفق نبودند. نمونه های موفقی مانند کره جنوبی که از 33 بانک به 17 بانک رسید، به دلیل داشتن منابع مالی قوی، قوانین درست، تحقق پیش‌شرط‌هایی مانند متعادل كردن ترازنامه‌‌ها و تقسیم بانك‌های بد بین چند بانك خوب، موفقیت حاصل شد. اما ایران یک نمونه شکست خورده در ادغام بانکها است.
به گزارش بانکداری ایرانی ؛ بعد از انقلاب اسلامی چندین مرتبه ادغام بانکها صورت گرفته که آخرین مورد از آن ادغام چند بانک و موسسه با بانک سپه بود که متاسفانه به زعم کارشناسان، تجربه خوبی برای این ادغام نبود و سبب بروز مشکلات بیشتری در حوزه مالی و نیروی انسانی بوجود اورد. و سبب زیان انباشته چندده هزار میلیاردی بانک سپه شده است.
علت این شکست این است که سازوکار های ناسبی وجود نداشت. ساختارهای نظام بانکداری در ایران برای ادغام مناسب نیست به همین دلیل بسیاری از کارشناسا می گویند که چاره کار در ادغام نیست.
وحید شقاقی اقتصاد دان مطرح در خصوص ادغام بانکها معتقد است: «ادغام بانکها نمی‌تواند مشکل بانکی ما را حل کند زیرا؛ ساختار بانکها معیوب است بنابراین، ادغام چاره ساز نیست و اگر ما می‌خواهیم مشکل حل شود باید اصلاحات ساختاری را در نظام بانکی در دستور کار قرار دهیم. به عبارتی واضح تر، باید قانون و قواعد بانکی را اصلاح کنیم و این یک اصلاح نهادی است و باید این اصلاح در ساختارها صورت پذیرد نه در مصادیق. »
شقاقی قبل از ادغام بانک سپه با بانك‌های انصار، قوامین، حكمت ایرانیان، مهر اقتصاد و مؤسسه اعتباری كوثر به صراحت گفته بود: «روش ادغام مجموعه بانك‌های انصار، حكمت ایرانیان، مهراقتصاد، كوثر و قوامین با بانك سپه، روش درستی نیست، زیرا همه این‌ها، بانك‌های مشكل‌داری محسوب می‌شوند و با این كار، اوضاع را از قبل بدتر می‌كنیم.» و دیدیم که پیش بینی او درست بوده است.
با وجو این همه هشدار آن ادغام با نواقص فراوان انجام شد. بر اساس این گزارش و طبق مصوبات شورای پول و اعتبار و شورای عالی هماهنگی اقتصادی (سران سه قوه) مقرر شد که بانك‌های انصار، قوامین، حكمت ایرانیان، مهر اقتصاد و مؤسسه اعتباری كوثر در بانك سپه ادغام شوند و این کار در سال 1398 انجام شد.
اما باز خبرهایی در مورد ادغام منتشر شده است.
ابتدای امسال، فرزین ، رییس کل بانک مرکزی، اعلام کرد که امسال شاهد انحلال بانک هایی خواهیم بود. او علت این ادغام را سروسامان دادن به بانکهای دانست که به رشد پایه پولی، افزایش نقدینگی ونهایتا تورم دامن می زنند. این در حالی است که فضای بانکی برای این کار مناسب نیست و این سخنان فقط نگرانی ها را در صنعت بانکداری و اقتصادی ایران زیاد کرده است.
ظاهرا بانک مرکزی به هشدارهای کارشناسان توجهی ندارد . کارشناسان همواره ملزوماتی را برای ادغام در نظر می گیرند.
پرویز عقیلی كرمانی، مدیرعامل سابق بانك خاورمیانه معتقد است برای اجرای طرح ادغام نیاز به منابع مالی بالایی است که در شرایط فعلی و به دلیل تحریم ها این منبع وجود ندارد و ممکن است که هر گونه ادغام را به شکست برساند. به گفته عقیلی کرمانی، «كره جنوبی در سال 2002 در حالی كه 33 بانك داشت به اصلاح نظام بانكی دست زد و این اقدام حدود 170 میلیارد دلار هزینه داشت. در پایان این اقدام، از 33 بانك، 16 بانك تعیین تكلیف شدند. برخی از این بانك‌ها بسته شده و برخی از آن‌ها ادغام شدند كه در نتیجه، تعداد بانك‌های این كشور به عدد 17 رسید. بنابراین برای ادغام نیاز به منابع مالی است. اگر بخواهیم كاری مشابه كره جنوبی در كشور ما انجام شود، حدود 180 تا 200 میلیارد دلار هزینه دارد. این در حالی است كه در شرایط كنونی درآمدهای نفتی ما كاهش یافته و نمی‌توانیم یك شبه، این پول را تخصیص دهیم.»
از طرف دیگر یکی از نواقص وجود قوانین درست در مورد سهامداران بانک بود. این بانکهای ادغام شده یک میلیون و صد و سی هزار سهامدار کوچک داشتند که در ابتدای کار سبب سردرگمی سهامداران شده بود. اطلاع رسانی و قوانین درستی در این حوزه وجود نداشت.
علاوه بر این، یکی دیگر از مشکلات ادغام نبود سازوکارمناسب برای نیروی انسانی بانکهای ادغام شوده است. امنیت شغلی نیروی انسانی این بانکها را با خطر همراه می کند. به عنوان نمونه با ادغام چند بانک و موسسه با بانک سپه نزدیک به 40 هزار کارمند و نیروی انسانی به اشکال مختلف درگیر آن بودند. که برای همه این چهل هزار نفر دغدغه بزرگی به لحاظ موقعیت شغلی ایجاد کرد. بر همین اساس چندی پیش، جمعی از کارکنان بانکهای ادغامی در بانک سپه نسبت به تغییر احکام شغلی، کاهش شدید حقوق و مزایای کمتر به کارکنان ادغامی در مقایسه با کارمندان بانک سپه اعتراض کردند.
با وجود این همه نواقص و مشکلات چرا باز بانک مرکزی به دنبال این طرح است، موضوعی سوال برانگیز است. ظاهرا بانک مرکزی توجهی ندارد که آزموده را آزمودن خطاست. اگر ادغام بانکها تجربه درستی است، چرا تجربه بانک سپه شکست خورده و سوالی بسیار مهم تر این ایا آن نواقص برای ادغام بانک سپه جبران شده است؟ آیا منابع مالی مهیا شده است؟ قطعا پاسخ منفی است بنابراین ادغام در حال حاضر اشتباهی بزرگ است و باید بانک مرکزی به کارشناسان توجه ویژه کند.
