تسهیلات غیر جاری و نسبت مطالبات غیر جاری بانک‌ها، دو مقوله بسیار مهم در صنعت بانکداری است که برای شناخت وضعیت ریسک بانک‌ها محاسبه می‌شود.
به گزارش بانکداری ایرانی ، افزایش و انباشت مطالبات غیر جاری، علاوه بر به خطر انداختن شهرت بانک‌ها منجر به کاهش قدرت اعتبار دهی آن‌ها خواهد شد. ازاین‌رو، با توجه به نقش ویژه بانک‌ها در نظام مالی کشور و به‌منظور پیشگیری از ایجاد مشکلات موصوف برای بانک‌ها؛ دقـت مضـاعف در اجرای بخشنامه‌های ابلاغی از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران و رعایت بهداشت اعتباری در اعطای تسهیلات و ایجاد تعهدات برای مشتریان به نحو صحیح و دقیق بر پایه اصول و ضوابط موجود صورت می‌پذیرد. بر همین اساس بانک‌ها همواره تلاش می‌کند تا فضای مناسبی را در این حوزه رقم بزنند.
در صنعت بانکداری ایران، نسبت مطالبات غیر جاری حدود 11 درصد است که بانک مرکزی همواره تلاش می‌کند که این نسبت را کاهش دهد و بر بانک‌ها فشار زیادی برای بهبود این نسبت وارد می‌کند. اما برخی از بانک‌ها دارای نسبت مطالبات غیر جاری مناسب‌تری در کشور هستند.
NLP مهم‌ترین نسبت برای شناسایی ریسک بانک‌ها
نسبت مطالبات غیر جاری یا همان NLP برای بانک‌ها بسیار حیاتی است. چندی پیش، یکی از معاونین وزیر امور اقتصادی و دارایی در این خصوص گفته بود که نسبت مطالبات غیر جاری به‌کل تسهیلات پرداختی (NPL) محاسبه‌شده و برای دولت، وزارت اقتصاد و بانک مرکزی این نسبت همواره موردتوجه قرار داشته و موردمطالعه قرار می‌گیرد تا وضعیت بانک‌ها را بشناسند. بر اساس این گزارش، یکی از بانک‌هایی که در این حوزه فضای مناسبی را رقم‌زده است، بانک صادرات است.
بر اساس این گزارش، در پایان شهریورماه جاری، بر اساس ترازنامه بانک صادرات، مانده تسهیلات بانک صادرات در این دوره مبلغ 351 هزار میلیارد تومان بوده است.
علاوه بر این، در پایان شش‌ماهه منتهی به 31 شهریور 1401 خالص مطالبات غیر جاری بر اساس اظهارنظر حسابرس بانک صادرات مبلغ 16 هزار میلیارد تومان بوده است.
درواقع NLP یا همان نسبت مطالبات غیر جاری بانک عدد 4.4 درصد است و این در حالی است که میانگین عدد نسبت مطالبات غیر جاری بانک رقم 11 درصد است. درواقع بانک صادرات با مدیریت ریسک توانست این نسبت را مناسب نگهدارد.
نکته مهم‌تر اینکه در دوره‌های مالی اخیر به دلیل امهال اعمال‌شده تسهیلات از سوی دولت و بانک مرکزی، به خاطر مشکلاتی مانند کرونا، این نسبت کمی افزایش داشته است و ممکن است که با ثبت رقم واقعی این نسبت کمی بهبود پیدا کند.
خطای محاسباتی در بدست آوردن NLP خطرناک است
ذکر این مطلب ضروری است که موضوع محاسبه مطالبات غیر جاری و تسهیلات غیر جاری ازجمله مواردی است که همواره برای بانک‌ها مهم بوده و حتی برخی برای تخریب بانک‌ها از آن بهره می‌برند. این مسئله برای بانک صادرات نیز در روزهای اخیر اتفاق افتاده است.
موضوع از این قرار است که اخیراً گزارشی منتشرشده است مبنی بر اینکه نسبت مطالبات غیر جاری بانک به رقم 16 درصد رسیده است، درحالی‌که رقم واقعی نسبت NLP مبلغ 4.4 درصد با رقم 351 هزار میلیارد تومان مانده تسهیلات و 16 هزار میلیارد تومان مطلبات غیر جاری، این نسبت حدود 4.4 درصد می‌شود. این خطا از آن جایی صورت گرفته است که تسهیلات غیر جاری را از گزارش ماهانه به‌عنوان مبنا قرارداده و محاسبه کرده‌اند درحالی‌که تسهیلات غیر جاری در گزارش ماهانه که به گزارش تولید و فروش معروف در بازار سرمایه است، منعکس نشده و به‌عنوان یک سر فصل مهم در صورت‌های مالی منتشر می‌شود.
در شهریور 1401 مانده تسهیلات غیر جاری بانک صادرات در ابتدای دوره 23 هزار و 100 میلیارد تومان بوده که در پایان دوره به مبلغ 25 هزار و 948 میلیارد تومان رسید که نشان از توازن در تسهیلات دهی بانک دارد. درحالی‌که در گزارش مذکور تسهیلات غیرجاری62 هزار میلیارد تومان ذکر شده بود.
در این گزارش تسهیلات غیر جاری مبنای محاسبه NLP قرارگرفته بود درحالی‌که باید مطالبات غیر جاری مبنای این محاسبه قرار گیرد. از طرف، دیگر مطالبات غیر جاری از طریق یک فرمول خاص توسط حسابداران و مدیران مالی بانک‌ها محاسبه می‌شود و ذخایر نیز ملاک این محاسبه قرار می‌گیرد لذا محاسبه صرف مطالبات برای این نسبت به معنی محاسبه NLP تلقی نمی‌شود.
