در سال‌های اخیر و با پیشرفت تکنولوژی، نیاز‌هایی همچون صرفه‌جویی در وقت و انرژی در انسان نمایان‌تر شد. احتمالا همه ما خاطراتی از صفوف طولانی و خسته‌کننده باجه‌های بانکی در سال‌های نه چندان دور داریم. باجه‌هایی که برای کوچک‌ترین عملیات‌های پولی و بانکی نظیر پرداخت قبوض آب، برق، گاز یا واریز فیش‌های مختلف نیز باید به آنها مراجعه می‌شد.
با گذشت زمان و افزایش تعداد باجه‌های خودپرداز بانکی بخشی از مشکل زمان‌بربودن عملیات‌های بانکی حل شد. اما با این حال باجه‌های خودپرداز نیز بی‌اشکال نبوده و نیستند و صف‌های چند نفره، قطعی دستگاه یا نقص خدمات را می‌توان از مشکلات این دستگاه‌های پر کاربرد در زندگی امروزه شهری نام برد. با افزایش تعداد تلفن‌های همراه هوشمند در سطح جامعه بستر مناسبی جهت تسهیل عملیات‌های پولی و بانکی فراهم شد. امروزه کمتر کسی است که نام انواع و اقسام نرم‌افزار‌های بانکی همراه را نشنیده باشد. نرم‌افزار‌های مذکور با ارائه خدماتی مانند پرداخت و انتقال وجوه، خرید اعتبار تلفن همراه و اینترنت، پرداخت قبوض و... توانسته‌اند بار قابل‌توجهی را از دوش شعب بانک‌های کشور برداشته و در راستای صرفه‌جویی در وقت و انرژی افراد نقش مهمی ایفا کنند. البته که این گونه خدمات نیز بدون عیب و نقص نیستند. همواره خطراتی همچون هک حساب بانکی و دزدیده شدن اطلاعات شخصی، کاربران این خدمات را تهدید می‌کند. اما با در دستور قرار گرفتن رویکرد‌های امنیتی مانند رمز دوم پویا و احراز هویت در ورود به این گونه برنامه‌ها رفته‌رفته به امنیت نرم‌افزار‌های بانکی افزوده شد و سطح اعتماد جامعه به نرم‌افزار‌های همراه بانک بالا رفت. در ادامه به بررسی برخی از این اپلیکیشن‌ها و نقاط اشتراک و تفاوت آنها با یکدیگر می‌پردازیم.
دسته‌بندی نرم‌افزار‌های بانکی
به صورت کلی این گونه نرم‌افزار‌ها را می‌توان به ۲ دسته «اپلیکیشن‌های بانکی» و «اپلیکیشن‌های شرکتی» تقسیم کرد. با افزایش سطح آگاهی جامعه نسبت به تکنولوژی نوین بانکی و مفهوم «موبایل بانکینگ» اکثریت بانک‌های فعال در کشور اقدام به راه‌اندازی سیستم بانکداری اینترنتی شخصی خود کردند. در ابتدا فعالیت‌های محدودی همچون پرداخت قبوض و انتقال وجه در مبالغ کم در دستور کار این نرم‌افزار‌ها قرار داده شد، اما با استقبال کاربران از سیستم‌های مذکور به مرور سقف انتقال وجه در این گونه برنامه‌ها افزایش یافت و دیگر عملیات‌های بانکی همچون انتقال وجه با سیستم شماره حساب بانکی ایرانیان، شبا و صدور حواله‌های بانکی و بین بانکی نیز به قابلیت این برنامه‌ها افزوده شد.
امروزه تقریبا تمامی بانک‌های کشور اپلیکیشنی با پسوند یا پیشوند اسم خود در سیستم موبایل بانکینگ کشور ثبت کرده‌اند برای مثال می‌توان به نرم‌افزار‌های پارسیان من (همراه بانک پارسیان)، همراه بانک شهر، نرم‌افزار بانک کشاورزی، همراه بانک ملت، همراه بانک ملی و... اشاره کرد. طبق بررسی‌ها و مشاهدات به عمل آمده در گونه نخست اپلیکیشن‌های بانکی عموم خدمات این برنامه‌ها با یکدیگر برابر بوده و کاربران براساس حساب‌های شخصی خود در بانک‌های مختلف از نرم‌افزار آن بانک استفاده می‌کنند. با این حال در زمینه‌های رابط کاربری، دسترسی و سهولت استفاده تفاوت‌هایی در نرم‌افزار‌های بانکی وجود دارد که طبق مشاهدات میدانی به عمل آمده توسط خبرنگار «دنیای‌اقتصاد» اپلیکیشن‌های ۳ بانک ملت، پارسیان و سامان را می‌توان به عنوان برترین نرم‌افزار‌های موبایل بانکینگ کشور در زمینه دوستی با کاربر نام برد.
در سال‌های اخیر با تحریم بخش قابل‌توجهی از سیستم بانکی کشور دارندگان تلفن‌های همراه هوشمند با سیستم عامل ios نیز تحت تاثیرات قابل‌توجهی قرار گرفتند. سیستم نظارتی شرکت اپل در نرم‌افزار‌های قابل نصب روی دستگاه‌های این شرکت بر اساس سیاست‌های متفاوتی شکل گرفته است. تحریم‌های متفاوت کشورهای غربی از جمله آمریکا در سال‌های اخیر سبب شده تا شرکت اپل نیز کاربران ایرانی خود را تحریم کرده و دسترسی آنها به برخی از قابلیت‌های تلفن همراه‌شان را محدود کند. این محدود‌سازی در زمینه اپلیکیشن‌های بانکی کشور تاثیر قابل‌توجهی داشته و به نوعی هیچ یک از سیستم‌های موبایل بانکینگ وابسته به بانک‌های رسمی کشور برنامه قابل نصب روی تلفن‌های همراه شرکت اپل ندارند. البته محدودیت‌های شرکت اپل برای کاربران ایرانی فقط در زمینه خدمات بانکی نبوده و دارندگان تلفن‌های هوشمند این شرکت از قابلیت‌های قابل‌توجه دیگری نیز همچون ساختن حساب شخصی با اطلاعات ایرانی محروم‌اند.
با این حال دارندگان دستگاه‌های ios به طور کلی از دسترسی به سیستم‌های همراه بانک در کشور محروم نیستند. با توجه به تعداد قابل‌توجه کاربران این گونه از دستگاه‌ها، بانک‌های کشور با تعبیه لینک‌های دسترسی سریع تحت وب مشکل این افراد را برطرف کرده و توانایی استفاده از خدمات خود برای طرفداران ios را فراهم ساخته‌اند. هرچند وب اپلیکیشن‌های مذکور سهولت نرم‌افزار‌های قابل نصب را ندارند اما جهت برطرف ساختن نیاز‌های روزمره افراد کاربردی و قابل استفاده هستند. در این میان با سهولت بیشتر برنامه‌نویسی در سیستم عامل اندروید، کاربران دستگاه‌های اندرویدی مشکلات کاربران ios را نداشته و به آسانی با مراجعه به درگاه اینترنتی بانک مورد نظر خود می‌توانند اپلیکیشن موبایل بانکینگ آن بانک را دانلود و روی دستگاه خود نصب کنند.
رقابت شرکتی‌ها، انتفاع کاربر
از ابتدای ورود سیستم‌های نوین بانکداری به کشور شرکت‌های خصوصی و دولتی مختلفی در این زمینه شروع به فعالیت کردند. فعالیت در زمینه موبایل بانکینگ همواره سود قابل‌توجهی را برای این شرکت‌ها داشته و در همین راستا فضای رقابتی جالب توجهی در میان این شرکت‌ها شکل گرفته است. در ابتدا نرم‌افزار‌های شرکتی خدمات محدودی مانند خرید شارژ تلفن همراه و پرداخت قبوض را برای کاربران خود فراهم می‌کردند.
انتقال وجه کارت به کارت نیز جزو خدماتی بود که از همان ابتدا اپلیکیشن‌هایی مانند «آپ» وابسته به شرکت آسان پرداخت، برای کاربران خود فراهم کردند. البته در این میان مدتی به واسطه برخی قوانین و مقررات مصوب از سوی بانک مرکزی این خدمت از باجه اینترنتی اپلیکیشن‌ها حذف شد اما در ادامه با تغییر رویکرد بانک مرکزی انتقال وجه کارت به کارت با سقف محدودیت‌های مشخص به اپلیکیشن‌های شرکتی بازگشت. از جمله نرم‌افزار‌های شرکتی در فضای موبایل بانکینگ کشور می‌توان به اپلیکیشن‌های آپ (آسان پرداخت)، سامانه ۷۲۴ (شرکت پرداخت الکترونیک سامان)، سوپر اپلیکیشن تاپ (شرکت تابان آتی پرداز)، دی جی پی (وابسته به ابر شرکت دی جی کالا)، سامانه ۷۸۰ (وابسته به گروه شرکت‌های تهران اینترنت) و... اشاره کرد.
تعداد قابل‌توجه نرم‌افزار‌های پرداخت مجازی سبب شده تا هر یک از این سیستم‌ها به دنبال ایجاد مزیت نسبی در برنامه خود جهت به دست آوردن کاربر بیشتر باشد. علاوه بر پروژه‌های تبلیغاتی و اسپانسرینگ رویداد‌های متفاوت مانند مسابقات ورزشی، ایجاد قابلیت‌هایی مانند خدمات نیکوکاری و پرداخت به موسسات خیریه ثبتی، برگزاری قرعه کشی کالا‌های با ارزش مانند تلفن همراه و خودرو، ایجاد سیستم امتیاز دهی برای هر تراکنش و... را می‌توان از جمله تلاش‌های بنیان‌گذاران این گونه برنامه‌ها برای کسب کاربر بیشتر دانست. در نهایت طبق بررسی‌های به عمل آمده از امتیاز کاربران به سیستم‌های پرداخت آنلاین در کشور به ترتیب اپلیکیشن «آپ» با حدود ۶/ ۴ امتیاز از ۵ و پس از آن نرم‌افزار‌های «تاپ»، «۷۲۴» و «دی‌جی‌پی» با ۵/ ۴ امتیاز محبوب‌ترین سیستم‌های پرداخت آنلاین در کشور محسوب می‌شوند.
