در 16 شهریور ماه 92 علی لاریجانی راهی عشق آباد بود که در آخرین لحظات همسفری عالی مقام یافت و بیژن زنگنه وزیر نفت دولت جدیدالاستقرار نیز او را همراهی کرد تا قرارداد به گفته یکی از مقامات شرکت ملی گاز «گنگ» منعقد شده میان ایران و ترکمنستان را به سامان برساند.
روزنامه آفتاب یزد درباره نتیجه پایداری دولت در مقابل ترکمنستان و باج ندادن به آن ها و قطع نشدن گاز صادراتی به ارایه گزارشی پرداخت و نوشت: در 16 شهریور ماه 92 علی لاریجانی راهی عشق آباد بود که در آخرین لحظات همسفری عالی مقام یافت و بیژن زنگنه وزیر نفت دولت جدیدالاستقرار نیز او را همراهی کرد تا قرارداد به گفته یکی از مقامات شرکت ملی گاز «گنگ» منعقد شده میان ایران و ترکمنستان را به سامان برساند.
در ادامه این گزارش که به قلم هیرش سعیدیان انتشار یافت، می خوانیم: بر اساس این قرارداد، قرار بوده گاز مصرفی برخی استان‌های شمالی کشور از این کشور وارد شود. مبنای قرارداد اولیه سوآپ گازی تعریف شده است. اما ظاهراً در جریان مذاکرات، تهاتر کالا و پرداخت نقدی نیز مدنظر قرارگرفت. زنگنه در آن تاریخ سعی کرد مشکل را حل کند، اما در روز پنجشنبه 9 دی ماه ترکمنستان تهدید کرد که شیر فلکه را در سیاه زمستان خواهد بست.
**شروع ماجرا
دعوای گازی ایران و ترکمنستان سابقه‌ای دیرینه دارد. ماجرای آن به برف سنگین و یخبندانی برمی‌گردد که در دی ماه سال٨6، ٢٠ استان کشور را دربرگرفت و موجب افت فشار گاز شد. همان سال بود که ترکمنستان قیمت گاز صادراتی خود را ٩ برابر بالا برد و از 4٠ دلار به ٣6٠ دلار رساند و دولت وقت بدون توجه به عواقب آن در برابر چنین درخواستی به‌راحتی کوتاه آمد و وعده پرداخت مبلغ درخواستی را به عشق‌آباد داد.
عقب‌نشینی دولت وقت طرف را مشتاق‌تر نمود و این مسئله در سال ٨٧ هم تکرار شد. به همین دلیل هم علی کردان، قائم‌مقام وزیر نفت به ترکمنستان سفر کرد و مسئله با توافق و وعده‌هایی مبنی بر خرید گران‌تر گاز حل شد. با گذشت زمان و پس از افت قیمت گاز در بازارهای جهانی، قیمت گاز صادراتی این کشور به ایران کاهش می‌یابد، اما با این حال، ترکمنستان این میزان طلب را به نام ایران می‌نویسد.
بعد از آن، تقریبا در این سال‌ها واردات گاز از ترکمنستان به‌صورت عادی انجام می‌شد تا اینکه باز هم امسال، ما‌به‌التفاوت قیمت گاز در آن سال‌ها را مطرح کردند ،
طلبی که اکنون محل اختلاف این دو کشور محسوب می‌شود. مناقشه‌ای که ایران می‌گوید باید به دیوان داوری بین‌المللی سپرده و تخطی ترکمنستان از قرارداد، به‌صورت قانونی پیگیری شود. نکته این است که گویا آن ١,٨ میلیارد دلار پیوست قراردادی به شکل حقوقی ندارد و تنها در قالب یک توافق سیاسی توسط دولت وقت مانده است. زمانی که ایران آماده پرداخت بدهی گازی ترکمنستان می‌شود، تحریم‌ها شدت یافته و مراودات بانکی قطع می‌شود و به این ترتیب روند پرداخت بدهی به این کشور بلاتکلیف باقی می‌ماند. عملکرد مبهم و عجیب دولت قبل برای دولت یازدهم بدهی عجیبی به جای گذاشته است که حقوقی کاملی نیز ندارد.
**ایران بزرگ‌ترین مشتری گازی ترکمنستان
ایران اکنون با خریداری روزانه ٣5 تا 4٠ میلیون مترمکعب گاز، به‌عنوان بزرگ‌ترین مشتری گاز ترکمنستان به‌شمار می‌رود که از ٢٠ سال گذشته تاکنون اقدام به واردات گاز از این کشور کرده است. به دلیل مسیر کوتاه خط لوله صادرات گاز ترکمنستان به ایران، صادرات گاز این کشور به ایران با کمترین هزینه انجام می‌شود، اما سایر مشتریان گازی ترکمنستان مزیت‌های ایران را ندارند. چین، اروپا و پاکستان مشتریان دیگر گاز ترکمنستان به‌شمار می‌روند که هزینه صادرات گاز به آنها به دلیل نیاز به خط لوله چند‌هزارکیلومتری، هزینه سنگینی را به‌دنبال دارد.
**ساعت‌های دلهره
قطع گاز برخی از شهرهای شمالی کشور در سردترین زمان سال موضوع ساده‌ای نیست. سهم‌خواهی میلیارد دلاری طرف مقابل نیز آن هم پس از چند بار پذیرش از سوی دولت پیشین مسئله‌ای نیست که از سوی وزارت نفت قابل پذیرش باشد. مذاکرات سخت هیئت مذاکره‌کننده این وزارتخانه در ترکمنستان خود قابل تحسین است. برخورد قاطع با مذاکره‌کنندگان دولت عشق‌آباد زمانی که آنها فکر می‌کنند که شما بلوف می‌زنید و در نهایت خواست آنها را خواهید پذیرفت راحت نیست. به‌ویژه آنکه هیئت ایران برای نشان‌دادن قاطعیت خود چندبار تا فرودگاه رفته و هر بار به میز مذاکرات برگشته است.
جدی‌ترین گزینه ایران برای جایگزینی در صورت قطع احتمالی گاز، استفاده از سوخت‌های جایگزین است. مازوت اصلی‌ترین انتخاب به‌شمار می‌رود. هر چند به دلیل اثرات تخریبی بالا و آلودگی شدید ایجاد شده در اثر استفاده از این سوخت نمی‌توان گفت که می‌توان به این سوخت اتکا کرد. در آخرین مورد استانداری استان مرکزی به شکل فوری از استفاده از سوخت مازوت در پالایشگاه شازند جلوگیری کرد. این ممنوعیت تا مرز تعطیلی برخی از فازهای پالایشگاه شازند نیز پیش رفت.
**عقد قرارداد جدید
بنا بر گفته برخی منابع در وزارت نفت ظاهراً این بار جدیت ایران و اصرار به تامین گاز از طریق منابع داخلی طرف مقابل نیز برخلاف رویه معمول ممکن است تا در مواضع خود تجدیدنظر کند. برخورد قاطع وزیر نفت برخلاف سلف خود در وزارت نفت بارقه‌هایی از امید را به‌وجود آورده است که مذاکرات مقامات وزارت نفت که در ترکمنستان حضور دارند به سرانجام برسد.
این مقام مسئول گفت: رئیس‌جمهور ترکمنستان تفاهمنامه جدید گازی با ایران را امضا می‌کند، بنابراین صادرات گاز این کشور به ایران ادامه می‌یابد. یک مسئول وزارت نفت بعدازظهر جمعه در گفتگو با ایرنا گفت: قرار است جزئیات این توافق با حضور کارشناسان تدوین شود. در صورت صحت این خبر می‌توان امیدوار بود تامین داخلی گاز مردم شهرهای شمالی در سرمای زمستان با قطعی گاز مواجه نخواهند بود، همچنین باجی نیز پرداخت نخواهد شد.
-------------------------
ماجرای گازی ایران و ترکمنستان سابقه‌ای دیرینه دارد. ماجرای آن به برف سنگین و یخبندانی برمی‌گردد که در دی ماه سال٨6، ٢٠ استان کشور را دربرگرفت و موجب افت فشار گاز شد
----------------------
رئیس کمیسیون انرژی مجلس درباره ادعای مطرح شده از سوی ترکمنستان با تاکید بر اینکه مجلس شورای اسلامی این حرکت را یک باجگیری دولتی و بین‌المللی می‌داند، اظهارداشت: به‌طور قطع مجلس و کمیسیون انرژی در برابر این موضوع ایستادگی می‌کند و دولت را به قطع واردات گاز از ترکمنستان ملزم می‌کند.
* منبع: روزنامه آفتاب یزد،1395.10.11
نظر شما
