روزنامه تعادل در صفحه صنعت، معدن و تجارت در گزارشی به بررسی ساختار همکاری مشترک شرکای تجاری ایران پرداخت و نوشت: اتاق‌های بازرگانی ملی در ایران و دیگر کشورها با هدف توسعه تجارت و افزایش حیطه اختیارات بخش خصوصی و به‌دنبال آن کاهش دخالت دولت در حوزه تجارت همچنین تصمیم‌گیری درباره عوامل موثر بر دادوستد خارجی تاسیس شدند.
در این گزارش که در شماره شنبه هشتم آبان 1395 هجری خورشیدی به قلم مسلم تقوی منتشر شد، می خوانیم: با فرامرزی شدن تجارت نیاز به تاسیس اتاق‌های مشترک هم به وجود می‌آید تا موانع موجود بر راه دادوستد تجار دو کشور را کاهش دهند. در ایران به میزان حجم تجارت با کشورهای مختلف اتاق‌های مشترک و شوراهای مشترک، با اختیارات کمتر، تاسیس شده است.
طبیعی است که به نسبت تجارتی که بین ایران و کشورهای دیگر وجود دارد، اتاق‌ها و شوراهای مشترکی هم تاسیس شده باشند، ولی با نگاهی به فهرست این اتاق‌ها و کشورهایی که عمده تجارت ایران با آنها انجام می‌شود، متوجه ناهمگن بودن برخی اتاق‌ها و جای خالی برخی کشورهای دیگر در میان فهرست اتاق‌های مشترک می‌شویم. بنابراین، در این گزارش به بررسی تغییرات حجم تجارت کشورهایی می‌پردازیم که تصمیمات سیاسی و عدم حضور اتاق‌های مشترک باعث کاهش روابط تجاری این کشورها با ایران شده است که براساس این گزارش،جای خالی 5 اتاق مشترک کشورهای امارات، هند، ترکیه، کره و ژاپن بیشتر از بقیه احساس می‌شود که البته 3 کشور امارات، هند و ترکیه در حال حاضر با ایران شورای مشترک دارند.
** غول‌های شورای مشترک
کشورهای امارات، هند، ترکیه، هلند و اسپانیا به‌ترتیب در فهرست مهم‌ترین منابع وارداتی ایران هستند که با ایران شورای مشترک دارند. در فهرست کشورهایی که ایران به آنها صادرات داشته است، باز نام امارات، ترکیه، هند و اسپانیا به چشم می‌خورد و علاوه بر آنها عمان نیز در فهرست کشورهای مقصد صادراتی کشور است که با ما به جای اتاق مشترک، شورای مشترک دارد. به گزارش «تعادل»، دومین مقصد صادراتی و منبع وارداتی ایران امارات‌متحده‌عربی است که با ایران شورای مشترک دارد و هنوز به مرحله داشتن اتاق مشترک نرسیده است.
این درحالی است که با بررسی آمار به اهمیت وجود چنین اتاقی می‌توان پی برد. این کشور گلوگاه اصلی تجارت ایران با دیگر کشورهاست. عمده حجم واردات و صادرات ایران با این کشور به شکل صادرات مجدد صورت می‌گیرد. بنادر امارات در دوران تحریم تبدیل به قطب تجارت صادرات مجدد برای ایران شد و باوجود تنش‌های اخیر سیاسی، این روند تاکنون ادامه داشته است.
براساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران در 6ماهه ابتدایی سال‌جاری میزان واردات از امارات نزدیک به 3میلیارد و 457میلیون دلار و میزان صادرات ایران به این کشور حدود 3میلیارد و 400میلیون دلار بوده است. امارات به تنهایی 17درصد از کل تجارت ایران را به خود اختصاص داده است. گفتنی است صادرات با 18.6درصد و واردات با 17درصد کاهش نسبت به سال گذشته مواجه بوده که دلیل این امر را می‌توان همان تنش‌های سیاسی میان دو کشور دانست.
طبیعی است در چنین شرایطی اگر ایران و امارات اتاق مشترک داشتند، می‌توانست روی میزان این تغییرات تاثیرگذار باشد، چراکه یکی از اهداف اتاق مشترک در همین کم کردن تاثیر تصمیمات دولتی و عوامل سیاسی بر تجارت میان دو کشور است. ترکیه نیز در مدت 6ماهه سال جاری با واردات 2میلیارد و 320میلیون دلار از ایران چهارمین مقصد و صادرات یک‌میلیارد و 329میلیون چهارمین مبدا وارداتی ایران است. پس از آن هند در 6ماهه ابتدایی سال با واردات یک‌میلیارد و 370میلیون دلار از ایران ششمین مبدا و با صادرات یک‌میلیارد و 47میلیون دلار به ایران ششمین مقصد ما به حساب می‌آید.
هلند و اسپانیا نیز در صادرات به ایران به‌ترتیب رتبه دوازدهم و نوزدهم را به دست می‌آورند. در واردات از ایران نیز عمان و اسپانیا به‌ترتیب رتبه‌های دهم و پانزدهم را به خود اختصاص داده‌اند. شاید این کشورها در صدر تجارت با ایران نباشند ولی با اختلاف زیادی از کشورهایی مانند کانادا و استرالیا که ایران با آنها اتاق مشترک دارد، حجم تجارت بیشتری با کشور ما دارند.
** کشورهایی بدون اتاق
در این بخش از گزارش، به بررسی کشورهایی می‌پردازیم که حجم تجارت عظیمی با آنها داریم ولی نه تنها اتاق مشترکی با آنها نداریم، بلکه شورای مشترک هم نداریم. کشورهایی مانند کره و ژاپن که براساس اطلاعات سایت‌هایی مانند «اطلس‌‌های اقتصادی» دانشگاه‌های ام‌آی‌تی و هاروارد، تجارت زیادی با ایران دارند ولی به‌دلیل اینکه این صادرات از کشورهای واسطه صورت می‌گیرد، میزان واقعی این تجارت در آمار گمرک وجود ندارد.
ازسوی دیگر با رفع تحریم‌ها این کشورها حالا اشتیاق زیادی برای برقراری روابط تجاری با ایران نفت‌خیز دارند. کره یکی از این کشورها بود که سال‌هاست تولیدات این کشور در بازار ایران به فروش می‌رسد ولی این کالاها به‌دلیل تحریم‌ها به‌صورت رسمی و از طریق نمایندگی‌ها وارد نمی‌شدند. براساس آمار گمرک برزیل، سنگاپور، تایوان، پاکستان و مالزی در فهرست 20کشور اولی هستند که به ایران صادرات دارند ولی نه اتاق مشترکی دارند و نه شورای مشترکی. در بازارهای مقصد صادرات ایران نیز پاکستان، آذربایجان، ترکمنستان، تایوان، تایلند، سوریه و مصر وجود دارند که چنین شرایطی دارند.
جمهوری کره سومین مبدا وارداتی و پنجمین مقصد صادراتی ایران است ولی نه اتاق مشترکی با ایران دارد و نه شورای مشترکی. اگر به‌دلیل تفکیک نشدن صادرات مستقیم و صادرات مجدد از کشورهایی مانند امارات آمار گمرک را کنار بگذاریم و به آمار «اطلس‌‌های اقتصادی» تکیه کنیم، متوجه می‌شویم تجارت ایران با جمهوری کره بسیار بیشتر از میزانی است که در گمرک آمده است. براساس آخرین اطلاعات دلیل این تفاوت صادرات مجدد بسیاری از این کالاها توسط کشورهای واسطه مانند امارات است. در حقیقت بین سال‌های2008 تا 2014 تجارت مستقیم و خالص امارات و ایران به حدی کم بوده که در فهرست 15کشور اصلی هم قرار نمی‌گیرد، یعنی میزان صادرات ایران به امارات برای استفاده مستقیم و میزان واردات ایران از کالاهای تولید شده در امارات بسیار کمتر از چیزی است که در گمرک دیده می‌شود. در این زمینه شاید صادرات مجدد برای ایران مفید باشد ولی واردات غیرمستقیم از کشورهای ثالث به هیچ‌وجه توجیه اقتصادی ندارد.
ایران پر است از محصولاتی که در کره‌جنوبی تولید می‌شود ولی به‌دلیل نبود نماینده رسمی هیچ کدام از این محصولات با خدمات واقعی در ایران ارائه نمی‌شوند. این تنها یکی از نکات منفی واردات غیرمستقیم است. ازسوی دیگر همان‌طور که گفته شد جمهوری کره پس از رفع تحریم‌ها علاقه زیادی به حضور در بازار ایران داشتند و در شرایطی که جای خالی اتاق مشترک حس می‌شد، بسیاری از بازرگانان و فعالان اقتصادی ایران و کره خود برای تسهیل روابط دست به کار شده‌اند.
** تفاوت آماری ایران و جهان
براساس آمار گمرک جمهوری اسلامی ایران، مجموع واردات ایران از جمهوری کره در 6ماهه ابتدایی سال نزدیک به یک‌میلیارد و 576میلیون دلار بود که با کاهش 15درصدی ارزش دلاری نسبت به سال قبل مواجه بود. در این مدت سهم کره از مجموع واردات ایران 7درصد و این کشور سومین مبدا وارداتی ایران است. همچنین در این مدت صادرات ایران به کره یک‌میلیارد و 780 میلیون دلار بود که نسبت به مدت مشابه سال گذشته رشد فوق‌العاده 715 درصدی داشته است. این رشد نشان از افزایش صادرات مستقیم ایران به کره دارد.
ژاپن نیز با واردات 551 میلیون دلار هشتمین مقصد صادراتی ایران و با صادرات 181میلیون دلار هفدهمین مبدا وارداتی ایران است. به این ترتیب ژاپن به دومین کشوری تبدیل می‌شود که تجارت بزرگی با ایران دارد ولی اتاق و شورای مشترکی با ایران ندارد.
گفتنی است براساس آخرین اطلاعات «اطلس اقتصادی دانشگاه ام‌آی‌تی» که به سال2014 بر‌می‌گردد، به‌ترتیب کشورهای چین، هند، ژاپن، جمهوری کره و ترکیه بزرگترین مقاصد صادراتی ایران، ازسوی دیگر چین، هند، کره‌جنوبی، ترکیه و آلمان بزرگترین منابع وارداتی ایران بوده‌اند.
*منبع: روزنامه تعادل
نظر شما
