روش‌های برقراری امنیت فیزیکی در بانک‌ها

اغتشاشات اخیر که در پی گرانی بنزین به‌وجود آمد، خسارت‌های زیادی را به اموال عمومی از جمله بانک‌ها وارد کرد و برخی شعب بانک‌ها در نقاط مختلف کشور تخریب شدند.

هرچند طبق گفته رئیس‌کل بیمه‌مرکزی ساختمان، تجهیزات شعب بانک‌ها و حتی اسکناس‌های داخل خودپردازها بیمه هستند و خسارات وارد شده به بانک‌ها پرداخت می‌شود، اما این سؤال پیش می‌آید که در هنگام رخ دادن این اتفاقات، بانک‌ها تا چه اندازه می‌توانند امنیت شعب خود را حفظ کنند یا نسبت به آسیب‌هایی که وارد می‌شود، اقدام صحیحی انجام دهند؟ برای پاسخ دادن به این سؤال به کتاب «آشنایی با موارد ایمنی در شعب بانک‌ها»  نوشته علیرضا جعفری رجوع کردیم که گزیده‌ای از آن را در ادامه می‌خوانید. همچنین برای مطالعه بیشتر محتوای این کتاب می‌توانید از فروشگاه راه پرداخت آن را تهیه کنید.

امنیت فیزیکی به معنای حفاظت از کارکنان، اجزای سخت‌افزاری، برنامه‌ها، شبکه‌های داده‌ها و در برابر شرایط و رخدادهای فیزیکی مانند آتش و بلایای طبیعی، سرقت، خرابکاری و ترور است که می‌تواند باعث آسیب جدی به سازمان شود.

ببینید: چند نکته که باید درباره حفظ امنیت در شعب بانک‌ها و دستگاه‌های خودپرداز بدانید

گاهی اهمیت امنیت فیزیکی دست کم گرفته می‌شود و در مقابل بیشتر به مباحث ایمنی فناوری اطلاعات و راه‌های ربایش یا تغییر آن نظیر ویروس‌ها، تروجان‌ها، بدافزارها و غیره پرداخته می‌شود.

سه روش اصلی در برقراری امنیت فیزیکی وجود دارد:

۱. موانع را می‌توان در مقابل راه مهاجمان قرار داد.

۲. ایمن‌کردن تجهیزات در شعب می‌تواند آن را از بلایای طبیعی و تصادفات حفظ کند.

۳. استفاده از قفل‌ها، دیوارها، فنس‌کشی، تجهیزات ضد حریق و یا سیستم آبپاشی ضد حریق و غیره می‌تواند امنیت را افزایش دهد.

نظارت و استفاده از سیستم‌های هشداردهنده نظیر حسگرهای نوری، حرارتی، حسگرهای حساس به دود، سیستم‌های تشخیص نفوذ، زنگ خطرها و دوربین‌های امنیتی در محل می‌تواند باعث افزایش امنیت شود.

همچنین می‌توان از روش‌هایی به‌منظور دستگیرکردن مهاجم استفاده کرد (ترجیحاً قبل از وقوع حادثه) تا مانع از بروز تصادفات آتش‌سوزی و غیره شود.

در امنیت فیزیکی درست مثل دیگر بخش‌های امنیتی، بهترین رویکرد، اعمال لایه‌های دفاعی است. شما نباید هرگز به یک کنترل برای حفاظت از تجهیزات انتقا کنید. در اینجا مثالی می‌آوریم که نشان می‌دهد امنیت چند لایه بهتر از نظام تک امنیتی است.

حالتی را در نظر بگیرید که یک مأمور انتظامی تنها محافظ در ساختمان بانک است. اگر او به خواب رود یا به هر دلیل موفق به حفاظت نشود، مهاجم به‌راحتی فرصت پیدا می‌کند تا بدون اینکه شناخته شود، به ساختمان بانک راه یابد. سیستم امنیتی بهتر این است که شخص یک کارت شناسایی برای ورود از دراصلی داشته باشد و پس از ورود با نگهبان محافظ مواجه شود.

همچنین دوربین‌های امنیتی آشکارا تصاویر را ضبط کنند (دوربین‌های مخفی نیز امنیت را به نهایت می‌رساند.) علاوه‌بر این، شخص برای ورود به مراکز حساس بانک نظیر مرکز داده باید یک کارت شناسایی جداگانه داشته باشد. در این مثال چهار یا حتی پنج لایه امنیتی ایجاد شد. سرقت تجهیزات یکی از رایج‌ترین حملات در حوزه امنیت فیزیکی است.

بیشتر مردم باور ندارند که رایانه، تلفن همراه و دیگر تجهیزات آنها ممکن است زمانی به سرقت برود و اطلاعات آنها به دست نااهلان بیفتد. بهترین راهکار برای این مورد رمزنگاری اطلاعات و استفاده از نرم‌افزارهای مکان‌یاب است که در صورت سرقت تجهیزات، بتوان به محل سارقان پی برد. همچنین به‌کارگیری یک حسگر که دورشدن تجهیزات از محل را با زنگ هشدار دهد (نظیر نصب تگ‌های RFID در داخل تجهیزاتش شعب) می‌تواند مانع از خروج تجهیزات به هر دلیل از بانک شود.

همانگونه که قبلاً اشاره شد مقوله امنیت فیزیکی به موارد عدم رعایت نکات امنیتی می‌پردازد که حاصل تأثیر متقابل نواقص محیطی و رفتارهای نظارتی ناقص مسئولان مربوطه است. این کنش متقابل موجب افزایش خسارات وارده به بانک و کارکنان می‌شود. برای مثال نقص ورودی ساختمان شعبه، نقص سیستم‌های هشدار و غیره در کنار نبود نظارت صحیح مسئول شعبه موجب سوءاستفاده سارقان و حمله به شعبه می‌شود در سطور پیش رو به برخی موارد امنیت فیزیکی شعب بانک‌ها می‌پردازیم.

معمولاً سرقت در زمان‌های قابل پیش‌بینی نظیر زمان‌های باز کردن و بستن شعب که تعداد کارکنان حاضر کمتر است. اتفاق می‌افتد، لذا توجه به رویه‌های زیر الزامی است:

۱. قبل از باز کردن در شعبه، اطراف ساختمان به دقت دیده شود و درصورت مشاهده هرگونه مورد مشکوک، فوری موضوع به پلیس ۱۱۰ و مسئول شعبه گزارش شود.

۲. قبل از ورود به شعبه، قفل درهای ورودی بازدید و از صحت آن‌ها اطمینان حاصل شود.

۳. هنگام باز کردن در، حداقل دو نفر از کارکنان حضور داشته باشند؛ یک نفر برای باز کردن در و دیگری برای مراقبت اطراف شعبه

۴. به محض ورود به شعبه، با بازدید اجمالی محیط از امنیت داخل شعبه اطمینان حاصل شود.

۵. در صورت مشاهده هرگونه آثار شکستگی یا بریدگی روی قفل‌های درهای ورودی، پنجره‌ها، خزانه یا صندوق‌ها یا ملاحظه هرگونه وضعیت غیرعادی حاکی از اقدام به سرقت یا وقوع سرقت، ضمن خودداری از دست زدن به اشیاء، اثاثیه و قفل‌ها یا هرگونه جابه‌جایی و تغییر در وضعیت محیط بلافاصله به مسئولان شعبه اطلاع داده شود.

۶. پس از ورود به شعبه، تا قبل از شروع ساعت کار رسمی، در شعبه از داخل فقط برای ورود کارکنان باز می‌شود.

۷. در صورت مجزا بودن در ورود کارکنان، باید حتماً از کنترل از راه دور با باز ننده برقی استفاده کرد. این در، پس از شروع ساعت کاری و تا زمان خاتمه کار و خروج کارکنان بسته خواهد بود و کلید نباید روی

آن قرار بگیرد.

۸. پس از ورود و قبل از شروع کارهای روزمره، تصاویر کلیه دوربین‌ها به اطمینان از صحت عملکردشان (ضبط و نمایش تصاویر) دیده شود.

۹. فرد مسئول بازگشایی شعبه، پس از ورود با شماره تلفن همکارانش که از سوی رئیس شعبه مشخص شده است، تمام درصورتی که فرد مشخص شده در بازه زمانی مقرر، تماسی از خود نداشته باشد، باید موضوع را پیگیری کند.

۱. پس از پایان ساعت اداری، باید در شعبه بسته شود. در صورت مشاهده مشتری که داخل شعبه عمداً معطل می‌کند یا سعی دارد از افراد آخر صف انتظار باشد، موضوع باید به اطلاع مسئول شعبه برسد.

۲. پس از پایان ساعت اداری و بسته شدن در شعبه مشتریان اجازه ورود به داخل شعبه را ندارند.

۳. در ساعات غیر اداری، هیچکس اجازه ورود به شعبه را ندارد؛ مگر در مواردی که اجازه کتبی از قبل به ایشان داده شده باشد.

۴. پس از پایان ساعت اداری، یکی از کارکنان باید مسئول خروج مشتریان و کارکنان شود. بدین ترتیب که برای خروج افراد، در را باز کند و بلافاصله در را ببندد. این کار با درهای اتوماتیک نیز میسر است، گرچه در این روش، امکان ورود افراد در هنگام خروج مشتری وجود دارد.

۵. پس از خروج آخرین مشتری، یکی از کارکنان باید با بررسی محل شعبه از نبود افراد متفرقه اطمینان حاصل کند. مکان‌هایی نظیر انبار، زیرزمین، سرویس‌های بهداشتی، راه پله‌ها و زیر آنها و سایر که امکان مخفی شدن دارد، نیز باید به دقت مورد بررسی قرار گیرد.

۶. یکی از آخرین افرادی که شعبه را ترک می‌کند، بابد مطمئن شود که کلیه وجوه نقد، اوراق بهادار و سایر موارد ارزشمندی در محل امن گرفته و کمد یا کشوهای مربوطه قفل شده است.

۷. پیش از خروج از شعبه، صحت عملکرد سیستم‌های هشداردهنده و دوربین‌های مداربسته باید مورد بررسی قرار گیرد.

۸. در پایان کار اداری و هنگام ترک شعبه، تمامی شیرهای آب، گاز و وسایل گرمازا بازدید و از بسته بودنش شیرها یا خاموش بودن وسایل گرم‌کننده اطمینان حاصل شود. همچنین لازم است چراغ‌ها و لامپ‌های اضافی، به جز لامپ‌هایی که از بیرون دید داخل شعبه را ممکن می‌سازند، خاموش شوند.

۹. لامپ بالای در خزانه یا گاوصندوق هرگز نباید خاموش شود تا در ساعات غیراداری هر گونه فعالیت مشکوک در اطراف آن برای عابرین و مأموران پلیس که معمولاً به شعب بانک‌ها سرکشی می‌کنند، قابل مشاهده باشد.

۱۰. هنگام ترک شعبه لازم است کلیه درها، پنجره‌ها و حفاظ‌های ساختمان مورد بازدید قرار گیرد و از قفل و بسته بودن آنها اطمینان حاصل شود.

۱۱. حداقل دو نفر باید برای بستن شعب حضور داشته باشند. یکی اقدام به بستن درها می‌کند و فرد دیگر باید با بررسی اطراف شعبه در صورت رؤیت موارد مشکوک مراتب را سریع گزارش دهد.

اقدامات کارکنان در هنگام مواجهه با حریق

هنگام مواجهه با حریق اقدامات زیر را انجام دهید:

۱. خونسردی خود را حفظ کنید.

۲. در صورتی‌که آتش‌سوزی در بیرون از ساختمان است پشت به باد بایستید.

۳. ضمن اقدام برای شناسایی حریق به آتش‌نشانی اطلاع دهید.

۴. با شناسایی نوع حریق خاموش‌کننده مناسب را انتخاب کنید.

۵. تا جایی به آتش نزدیک شوید که خطری تهدیدتان نکند.

۶. در صورت استفاده از کپسول پودر و گاز، کپسول را سروته بگیرید تا کلوخه‌های پودر از بین برود. اگر از کپسول تحت فشار دائم استفاده می‌کنید، پس از کشیدن ضامن از کپسول استفاده کنید. در صورت استفاده از کپسول بالن بغل، شیر بالن و نازل را همزمان باز کنید.

۷. هنگام استفاده از کپسول Co2 ضامن را بکشید و از کپسول استفاده کنید.

۸. در هنگام استفاده از جعبه آتش شیلنگ را به جعبه متصل کنید و نازل را به سر شیلنگ ببنید و استفاده کنید.

۹. همه حریق‌ها را از حریق‌ها را از کوچک و بزرگ و حتی آنهایی که خودتان سریع خاموش می‌کنید را به آتش نشانی اطلاع دهید.

۱. خاموش‌کننده باید حداکثر در ارتفاع یک و نیم‌متری از سطح زمین نصب شود. چنانچه وزن خاموش‌کننده بیشتر از ۱۸ کیلو باشد، حداکثر در ارتفاع یک متری از سطح زمین نصب شود.

 ۲. توزیع یکنواخت صورت بگیرد.

 ۳. در نزدیکی ورودی و خروجی‌ها باشد.

۴. در مکانی نصب شود که امکان صدمات فیزیکی را به حداقل برساند.

۵. مسیر دسترسی کوتاه و خالی از وسایل دست‌وپا گیر و مزاحم باشد.

۶. در فضای باز، سیلندر نباید در مقابل تابش مستقیم نور خورشید یا برف و باران قرار گیرد.

۷. باید دقت کرد که خاموش‌کننده در فاصله‌ای دورتر از مواد مخاطره آمیز نصب شود.

۸. فاصله دو کپسول نباید بیش از ۳۰ متر باشد.

وسعت حریق: کجا و چه محلی در حال سوختن است؟ در چندمین طبقه؟ چه مقدار از ساختمان درگیر است؟ جهت پیشروی سریع: آیا پیشروی حریق در جهت عمودی است یا افقی؟

رنگ دود و شعله‌ها: مشاهده رنگ‌های غیر معمول و غیر عادی دود و شعله‌ها به‌خصوص بوی مشخص می‌تواند نشاندهنده یک ماده قابل اشتعال خاص باشد.

درها و پنجره‌ها: باز بودن درها و پنجره‌ها و قفل‌های شکسته می‌تواند دلیل خوبی بر عمدی بودن حریق باشدو

نحوه قرارگیری وسایل: در زمان عملیات اطفای حریق مسئول شعبه یا فرمانده عملیات باید حتی‌المقدور از جابه‌جایی بی‌مورد وسایل جلوگیری کند.