مردم منطقه‌ای که اهل دو کشورند

بانکداری ایرانی  ـ درست است که اینجا زمین گلف، پیاده رو، پل، رودخانه، کافه و یا مرکز تجاری مرز دو کشور را مشخص نمی‌کند و جزو 12 کشور بدون مرز دنیا نیست اما خبری هم از سیم خاردار و یا دیوار بلند بین آمریکا و مکزیک نیست و یک بازارچه با گیت ورودی‌اش شده جدا کننده این کشور و آن کشور.

یک قدم که از ورودی بازارچه به جلو می‌روی وارد کشور دیگری می‌شوی؛ یک شکل طبیعت دارند، یک جور حرف می‌زنند، مثل هم زندگی می‌کنند اما در دو کشور زندگی می‌کنند؛ اینجا تنها 6 کیلومتر با اولین شهر مرزی کردستان عراق فاصله دارد.

بازارچه مرزی شیخان در مرز باشماق، مرکز داد و ستد ایرانی‌ها و عراقی‌ها و تنها مرز رسمی کردستان است که از سال 69 فعالیت رسمی خود را شروع کرده و زندگی خیلی از مردم دو کشور به آن وابسته است تا آنجا که سومین مرز مهم ترانزینی زمینی کشور شناخته شده و با وجود جاده غیر استانداردش روزانه بیش از 1000 نفر از دو کشور در آن برای تجارت و خرید تردد می‌کنند و بعد از اجرا شدن طرح ساماندهی معابر مرزی، جای کولبری را در کردستان گرفته است.

مرز باشماق و بازارچه مرزی‌اش با وجود شیک نبودنش و خاکی بودن جاده‌اش هنوز هم خیلی طرفدار دارد، چرا که با وجود ناامنی مناطق مرکزی عراق، این منطقه در حدود 15 کیلومتری همچنان امن است و بسیاری از بازرگانان عراقی ترجیح می‌دهند کالاهای مورد نیاز خود را از ایران و از طریق بازارچه مرزی باشماق تحویل گیرند و همین شده عامل صف طولانی بودن ماشین‌های ترانزیتی که این مرز را برای صادرات کالای دو کشور انتخاب کرده‌اند. اگر تا پیش از درگیری‌های عراق، مناطق و روستاهای همجوار بازارچه در آن سوی مرز نیازمندی‌های خود را از این محل تأمین می‌کردند اکنون باشماق به عنوان یک مرکز حیاتی برای کشور عراق و یک محور اساسی برای توسعه صادرات کشور ما تبدیل شده است.

این مرز نه تنها برای تجارت بازرگانان دو کشور جذابیت دارد بلکه کردستانی‌ها و دیگر ایرانی‌ها و یا اهالی کردستان عراق بدون داشتن ویزا و تنها با داشتن پاسپورت به کشورهای همدیگر سفر می‌کنند و ایرانی‌ها در سلیمانیه و عراقی‌ها در زریوار و سنندج روزگار خوبی می‌گذرانند.

اما جدا از این قشنگی‌ها گیر و گور هایی هم دارد که شده اسباب دردسر مردم محلی؛ تا آنجا که به جای دیدن خیر و برکت این مرز در نزدیکی‌شان از دردسرهایش می‌نالند؛ آنها می‌گویند جاده مریوان به باشماق که محل تردد ماشین‌های ترانزیتی است با بیش از 1750 پیچ خطرناکش، شده جاده مرگ و یا با دیدن ماشین‌های لاکچری که از بندرعباس به مقصد کردستان عراق ترانزیت می‌شود حسرت می‌خورند و می‌گویند کاشکی یکی از آنها از تریلی حمل کننده به دامن آنها بیفتد.

یک عده از محلی‌ها هم می‌گویند چرا ماشین‌های ترانزینی از جاده‌های کردستان عبور می‌کنند اما عوارضش به جیب کردستانی‌ها نمی‌رود و برای ایجاد زیرساخت‌های استان از آن استفاده نمی‌شود. گروهی دیگر هم می‌گویند چرا در کار بازارچه‌های مرزی کردستان تسهیل نمی‌شود تا بومی‌ها به جای کولبری از این طریق بیشتر داد و ستد کنند؟ چرا که آنان از فعالیت مشقت بار کولبری به خاطر نبود شغل درست و حسابی در کردستان همیشه ضربه خوردند و از آن خیر ندیدند. به عنوان مثال  همین چند روز پیش بود که از سوی هلال احمر کردستان خبر رسید که انفجار مین به جای مانده از دوران جنگ در روستای دره‌وران از توابع شهرستان مریوان جان  2  نفر کولبر را گرفته و یک نفر را مصدوم کرده است.

در نتیجه بروز چنین اتفاقات ناگواری در پی مبادلات مرزی در استان‌های آذربایجان غربی، کردستان و سیستان و بلوچستان بود که دولت، ساماندهی معابر مرزی و حذف اصطلاح کوله‌بر به‌عنوان هدف فرعی و توسعه و امنیت پایدار مرزها را به‌عنوان هدف اصلی در دستور کار قرار داد و در نتیجه پس از اجرای طرح ساماندهی معابر مرزی، فعالیت بازارچه‌های شهرستان مریوان، سروآباد و بانه تأیید شد؛ طرح ساماندهی معابر مرزی در پایان سال گذشته از سوی هیئت دولت مصوب شد و نهایتاً در خرداد امسال اجرایی شد.

کردستان 227 کیلومتر مرز مشترک با شمال عراق، سه بازارچه و یک مرز رسمی و پنج معبر کولبری فعال با مجوز ورود 75 قلم کالا دارد. هم‌چنین گمرک‌های استان کردستان چهار شعبه فعال در سنندج، باشماق، سیرانبند بانه و بانه دارد و خدمات گمرکی به فعالان اقتصادی و مسافران ارائه می‌کند.

به گفته فیروزی، معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار کردستان تنها در سال گذشته ۶.۲ میلیارد دلار از مرز باشماق مریوان صادرات و ترانزیت کالا انجام شده و در واقع 90 درصد مبادلات مرزی کردستان از مرز باشماق انجام می‌شود.

گیر و گرفتی که تنها مرز رسمی کردستان دارد

درست است که ایرانی‌ها در تجارت با عراقی‌ها به دلیل نبود زیرساخت کالایشان را زیر قیمت به عراقی‌ها می‌دهند و تاجران عراقی نیز شرایطی برایشان فراهم نیست که کالای خریداری شده را قبل از تحویل ببینند اما با بهسازی فضای 30 هکتاری مرز باشماق و افزایش نیروهای مرزبانی در بخش مسافرین و ترانزیت می‌توان به تجارت و صادرات در این مرز رونق بخشید.

به گفته فرید حق پناه، مدیر گمرک باشماق اگر کمبود نیروی اداره گذرنامه رفع و هشت گیت گذرنامه در مرز باشماق فعال شود، مرز باشماق رونق می گیرد اما متاسفانه هنوز دستگاه‌های مرتبط به این تفکر نرسیده‌اند که ما باید منت خریدار را بکشیم و به او احترام بگذاریم.

وسعت بازارچه مرزی باشماق حدودا 30 هکتار بوده و قرار است در بخشی از همین فضا به وسعت هشت هکتار ساخت بازارچه جدید باشماق تکمیل شود که در صورت بهره برداری از آن فعالیت‌های پیله‌وری بازارچه به این محل انتقال می‌یابد و فضای باقیمانده برای گمرک رسمی در نظر گرفته می‌شود.

معاون هماهنگی امور اقتصادی استاندار کردستان نیز از تلاش برای آسفالت، محوطه سازی، نصب علایم و تابلوها، خط کشی و ساماندهی پایانه مرزی باشماق مریوان در سطح ۳۰ هکتار با هزینه 2 میلیارد تومان خبر داده و گفته این اقدام به سازمان حمل و نقل و پایانه‌ها محول شده است.

نام مرز "گمرک باشماق" به "مرز رسمی باشماق" تغییر می‌یابد

بختیار رحمانی پور، مدیر کل گمرک کردستان درباره آخرین اقدامات انجام شده برای ساماندهی مرز باشماق به خبرنگار ایسنا گفته، مطابق دستورالعمل ساماندهی مبادی ورودی و خروجی کشور و مرزهای مجاز زمینی، قرار است تابلویی در ورودی مرز نصب شود که دارای یک نام مشترک باشد و بنابراین نام آن از "گمرک باشماق" که در گذشته بوده به نام "مرز رسمی باشماق" تغییر یابد.

او معتقد است این مرز، یک مرز رسمی و بین‌المللی است، بنابراین باید نامش تنها به نام یک ارگان و به عنوان مثال گمرک نباشد بلکه باید ارگان‌های فعال در مرز را شامل شود.

مدیر کل گمرک کردستان خاطرنشان کرده که با توجه به  محول شدن محوطه و زیرساخت‌های مرز باشماق به سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای بر حسب دستورالعمل ساماندهی و تقویت مدیریت مبادی ورودی و خروجی کشور و به منظور یکسان سازی و ساماندهی تابلوهای سر در مرزهای مجاز زمینی، سازمان راهداری موظف است نسبت به نصب تابلو با عنوان "مرز رسمی باشماق" بدون درج نام یا آرم وزارتخانه و دستگاهی اقدام کند. بنابراین تابلویی مشترک به نام "مرز رسمی باشماق" ایجاد می‌شود و باید هرچه‌ سریع‌تر این اقدام از سوی راهداری انجام شود.

رحمانی‌پور اضافه کرده، مصوبات این دستورالعمل ابلاغ شده است و در عین حال یادآور شده که گمرکات تنها وظیفه انجام امور تشریفات و امور مربوط به ورودی و خروجی کالا را دارد.

مدیر کل گمرک کردستان تصریح کرده که تا پیش از این مسئولیت محوطه مرز باشماق برعهده وزارت کشور و استانداری بوده که با تحویل دادن کامل محوطه 30 هکتاری از سال 74 به بعد به سازمان راهداری و حمل و نقل جاده‌ای، تکمیل زیر ساخت‌های محوطه مرز به این سازمان محول شده است. در این میان نیز بر طبق دستورالعمل ساماندهی مبادی ورودی و خروجی مرز زمینی، یک سری وظایف برای ارگان‌های مختلف فعال در مرز مشخص شده است اما مدیریت تمام این واحدها را به گمرک سپرده تا فعالیت تمام ارگان‌هایی همچون ناجا و استاندارد با تعامل با گمرک انجام شود.

وی هم‌چنین از وجود مشکلات در زیرساخت‌های مرز باشماق گلایه کرده و در عین حال ابراز امیدواری کرده که با واگذار شدن کامل عرصه و اعیان به سازمان راهداری و تکمیل فعالیت‌های عمرانی و ایجاد کامل زیرساخت‌ها، محوطه مرز شکل شکیل‌تری به خود بگیرد و تابلوی مناسبی با عنوان مرز رسمی باشماق بر سر در ورودی نصب شود.

رحمانی‌پور با تاکید بر این‌که استاندار جدید تکلیف کرده همه محوطه تحویل سازمان راهداری شود، یادآور شده که در حدود هفت هکتار ساختمان تجاری در محوطه مرز ایجاد شده که بخشی از آن شامل بازارچه است.

درآمد حاصل از عبور ماشین‌های ترانزیتی از استان کردستان به جیب چه کسی می‌رود؟

مدیر کل گمرک کردستان هم‌چنین در پاسخ به این‌که درآمد حاصل از عبور ماشین های ترانزیتی از استان کردستان به جیب چه کسی می‌رود؟ به خبرنگار ایسنا گفته، سازمان راهداری حق ترانزیت از ماشین‌های عبوری می‌گیرد که که جزو درآمدهای ارزی کشور محسوب می‌شود. مسیر ترانزیتی‎ ایران امن است و به همین دلیل کشورهای همسایه علاقمندند ترانزیت کالاهای خودشان را از مرزهای زمینی و هوایی ایران انجام دهند.

او با اشاره به این‌که خیلی از کشورها منابع درآمدشان را نیز از همین راه تامین می‌کنند، اضافه کرده، گمرک عوارض نمی‌گیرد و فقط سازمان راهداری دریافت کننده آن است که بر اساس معادله مشخص شده، محاسبه و اخذ می‌شود.

اعتباری از محل عبور ماشین‌های ترانزیتی عاید کردستان نمی‌شود

علوی، نماینده سنندج، کامیاران و دیواندره نیز در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا از این‌که از محل عبور ماشین‌های ترانزیتی، اعتباری عاید کردستان نمی‌شود، گلایه کرده و تصریح کرده، ماشین‌های عراقی عبوری از جاده مریوان ــ سنندج زیر ساخت‌های استان را نابود می‌کنند و معلوم نیست که عوارض آن به جیب چه کسی می‌رود.

او گفته، ما نیز بر این موضوع بحث داریم چرا که عوارضش به حساب راهداری می‌رود در حالی که باید بخشی از عوارض آن به حساب استان واریز شود.

نماینده سنندج درباره اقدامات انجام شده برای ایجاد زیرساخت‌ها در مسیر جاده ترانزیتی سنندج - مریوان گفته، اتوبانی در کنار جاده قدیم در حال ساخته شدن است که در حال‌ حاضر کار بر روی یکی از تونل‌های جاده در متراژ 1700 متر در حال انجام است و به نظر می‌رسد ساخت این جاده تا 2 سال آینده طول بکشد. در صورت بهره‌برداری از جاده جدید، این مسیر ایمن‌تر می‌شود؛ چرا که جاده قدیم پیچ‌های تندی دارد و خطر آفرین است.

 ایسنا - شیما عباس زاده