کنترل نقدینگی در گرو اصلاح سیستم بانکی

معاون وزیر تعاون و کار و رفاه ، یک اقتصاددان و دو پیشکسوت بازار سرمایه ضمن بررسی موضوع نقدینگی و بحران بانکی، راهکارهایی در این خصوص ارائه کردند.

 بیست و چهارمین جلسه از سلسله نشست های پیشکسوتان بازار سرمایه با موضوع نقدینگی و بحران بانکی برگزار و پیرو آن پیشنهادات پیشکسوتان بازار سرمایه به منظور راهکار حل این بحران در اقتصاد ارایه شد.

عظیم ثابت پیشکسوت بازار سرمایه با مطرح کردن این موضوع که  بحث نقدینگی و هدایت آن و همچنین کنترل نقدینگی کار دشواری است که باید به آن اندیشید،گفت:  بازار سرمایه نیاز به شناخت و فرهنگ سازی دارد و دراین راستا باید زمینه جذب نقدینگی در بازار سرمایه را فراهم آوریم.نقدینگی باید به سمت این بازار هدایت شده و در پی آن ظرفیت ها معرفی شود تا اقتصاد حرکت به سمت بهبود را آغاز کند.

علی سرزعیم معاون وزیر تعاون نیز با بیان اینکه بازار سرمایه یکی از بازارهای فعال و رو به جلو به حساب می آید،گفت:  وضعیت فعلی اقتصاد به دلیل بیش فعالی متغیرهای اقتصاد کلان است و یکی از متغیرهایی که بیشترین تاثیر را می گیرد نرخ ارز است .همه می دانیم دلار 15 هزار تومانی هیچ تناسبی با سایر متغیرهای اقتصادی ندارد و دلیل این نابسامانی در اوضاع اقتصادی به سیاست باز می گردد. 

وی افزود: عدم تعادل در متغیرهای سیاسی منجر به عدم تعادل در متغیرهای کلان اقتصادی شده  و آنچه که ما را به طور سیستماتیک دچار اقتصاد سیاسی کرده، اندازه دولت و بزرگی آن در ایران  است .موسسات و سازمان های بزرگ تحت نظر دولت تشکیل می شوند و همین موضوع منجر به استقراض دولت می شود، با توجه به همین موضوع مطالبات بخش های مختلف جامعه بر روی دولت سرازیر می شود.

این مقام مسئول ادامه داد: ادامه این روند به گونه ای است که 6 تا 7 برابر توان مالی پروژه داریم و از طرفی درآمدهای دولت نیز کم شده و هزینه ها بالا می رود که نتیجه آن کسری بودجه بوده که این فرایند تا سال 89 ادامه داشته است.اقتصاد ایران یک اقتصاد بانک پایه بوده و عمدتا تامین مالی از سمت بانک ها و به دلیل فشارهای دولتی صورت می گیرد به گونه ای که دولت برای تامین مالی شرکت های بزرگ قانون گذاشته و در بودجه منعکس می کند که نمونه آن را در تسهیلات تکلیفی و بدهی دولت به پیمانکاران می بینیم که بیشتر آن هم معوق بوده و استقراض دولت را بیشتر کرده است.

سرزعیم با طرح سوال بانک ها در این وضعیت چطور ادامه حیات می دهند، تصریح کرد: مسلما وام ها و تسهیلات، درآمدهای هر بانکی را تشکیل داده و در مقابل دارایی آن ها وام است که معوق باقی است بنابراین با این وجود بانک ها کم و هزینه ها بالا رفته است.استقراض دولت از بانک مرکزی ریشه رشد نقدینگی است که اگر هدایت نشود پیامد آن بسیار ویرانگر بوده و عدم تعادل در متغیرهای بزرگ اقتصادی را شاهد خواهیم بود اما سوال اینجاست آیا همه رشد نقدینگی در تورم منعکس می شود؟

وی با رد سوال مذکور تصریح کرد: از آنجایی که تعادل نقدینگی وجود ندارد و سهم دهک های درآمدی بسیار نامتعادل تقسیم شده، دهک های درآمدی بالا حجم بالایی از نقدینگی را تصاحب کرده اند.  بی شک  توزیع نابرابر نقدینگی نهایتا روی تورم منعکس نمی شود و بخش بزرگی از آن در بازار دارایی ( ارز، سهام، اوراق بدهی، سکه و مسکن ) خود را نشان می دهد.

معاون وزیر تعاون افزود: بازار ارز بدترین بازار برای سرشکن شدن عدم تعادل نقدینگی است چرا که سیاست های سه دهه گذشته منجر شده ارز به عنوان سنگر تجزیه و تحلیل اقتصاددانان قرار بگیرد و این در حالی بوده که ارز تارنمای اقتصادی کشورها نیست.  افت اقتصادی در دید مردم به نرخ ارز وابسته است و همین موضوع منجر به انتظارات تورمی بالا در جامعه می شود و متاسفانه در اثرات تورمی خود را نشان می دهد. 

به گفته وی، رشد نرخ ارز به شدت بر روی برنامه های تولید تولید کنندگان تاثیر می گذارد و توان تولید را از شرکت ها می گیرد و این در حالی است که ایده آل نقدینگی سرگردان ورود آن به سایر بازارها از جمله بازار سرمایه است.بایدعرضه اولیه ها تقویت شوند تا تامین نقدینگی از طریق بازار سرمایه صورت گیرد، شرط موفقیت این موضوع کاهش مداخلات دولت در بنگاه های اقتصادی بوده و از آنجایی که دولت به شدت روی قیمت گذاری کالاها نقش دارد این مساله عملا امکان پذیر نیست .

این مقام مسئول با بیان اینکه این اتفاق به نوعی جرقه تورم انتظاری است که نهایتا منجر به رشد نرخ تورم می شود،گفت: اگر این رویه ادامه پیدا کند تولید بنگاه ها به شدت کم می شود و در پی آن کمبود محصول به وجود می آید به این ترتیب  همین موضوع هم به سایر بازارها از جمله بازار سهام ضربه می زند و خود آن نیز منجر به تورم مجدد خواهد شد.

سرزعیم هشدار داد: ادامه وضع موجود منجر به کاهش تولید و افزایش قیمت ها و کاهش توان صادراتی خواهد شد. برای رفع تمامی این مشکلات و بحرانی که اقتصاد با آن مواجه است،به بازار بدهی اندیشیدیم که توسعه آن تنها راه حل خروج وضعیت و بحران فعلی اقتصاد است. توسعه بازار بدهی علاوه بر توسعه بازار سرمایه منجر به توسعه در بازار پولی و بانکی می شود.

علی سعدوندی اقتصاددان و پیشنهاددهنده توسعه بازار بدهی برای رفع بحران فعلی گفت: توسعه بازار بدهی در بحران 2008 امریکا توانست اقتصاد آن کشور را از فروپاشی نجات دهد اما باید به این نکته توجه کنیم که انتشار اوراق در صورتی موفقیت آمیز است که بازارگردانی آن را بانک مرکزی بپذیرد.اگر چنانچه انتشار اوراق و توسعه بازار بدهی بدون پشتوانه و بازارگردانی بانک مرکزی باشد ،وضعیت را بدتر خواهد کرد. همان طور که می دانید افزایش نقدینگی منجر به تورم البته نه لزوما CPI می شود پس بهتر است این نقدینگی را به سمت بازار دارایی سوق دهیم بازارهایی همچون سهام، اوراق و مسکن در صورتی که تقویت شوند منجر به اشتغال هم خواهند شد.

وی تاکید کرد: برخی موضوعات در ایران افسانه است و یکی از آنها بدهی بالای دولت است، ایران از بهترین کشورها در بدهی بین المللی است،  ایران کمترین بدهی خارجی را در بازارهای بین المللی دارد و تصور عموم اشتباه است.  بدهی داخل   تا زمانی که به اندازه GDP نرسد کم بوده و کشور توانایی انتشار اوراق و بدهی های بلند مدت را دارد،در حال حاضر بدهی های داخلی دولت ایران با اندازه GDP فاصله زیادی دارد پس این تصور که انتشار اوراق و توسعه بازار بدهی در شرایطی که دولت بدهی های داخلی زیادی دارد، اشتباه بوده و درست نیست و البته دیدگاه جامعه ایران در این مورد هم اشتباه است.

سعدوندی ادامه داد: انتشار اوراق بلند مدت با نرخ های بالا و سپس کاهش این نرخ ها منجر به افزایش قیمت اوراق خواهد شد و در نتیجه بازدهی این بازار مورد توجه قرار می گیرد و همین موضوع به نوعی به کاهش نرخ سود بانکی کمک می کند.بازارسازی این اوراق باید توسط بانک مرکزی صورت بگیرد و اگر نباشد توسعه آن اشتباه است.وضعیت فعلی اقتصاد بسیار نگران کننده شده و اگر به راه حل های واحد نرسیم طی یکسال آینده اتفاقات ناخوشایندی در اقتصاد می افتد. بحران فعلی اقتصاد ایران با تکیه بر توسعه بازار بدهی رو به بهبود خواهد رفت.

جعفر عزیزی کارشناس بازار سرمایه هم با اشاره به حجم نقدینگی گفت: با توجه به وضعیت کنونی اقتصاد و گفته متولیان بانک مرکزی مبنی بر اینکه هنوز اراده ای برای کنترل نقدینگی وجود ندارد ،لذا کنترل آن کار بسیار دشواری است اما می توان آن را به سمت بازارهای پرظرفیتی مانند بازار سرمایه هدایت کرد.رسیدن نقدینگی به رقم  ۱۶۰۰ میلیارد تومان نشان از رشد ۲۵ برابری آن دارد به عبارتی روزانه ۸۰۰میلیارد تومان پول بدون پشتوانه تولید می شود.

وی افزود: پرداخت سود ۲۲ درصدی توسط بانک ها در ۵ سال اخیر در شرایطی که اقتصاد بیش از ۳ درصد بازدهی نداشته بدان معناست که سیستم بانکی مشکل دارد و تا این سیستم اصلاح نشود کنترل نقدینگی امکان ندارد.