رشد سهم سرمایه در گردش از تسهیلات

دنیای اقتصاد : بانک مرکزی گزارش مربوط به جزئیات تسهیلات اعطا شده از سوی سیستم بانکی کشور در اولین ماه سال‌جاری را منتشر کرد. بر مبنای گزارش منتشر شده، در مجموع در اولین ماه سال‌جاری سیستم بانکی حدود ۲۶ هزار میلیارد تومان تسهیلات به بخش‌های مختلف اقتصاد اعطا کرده است. تسهیلات اعطا شده در این ماه نسبت به ماه مشابه سال قبل حدود ۱۵ درصد رشد داشته است. ۱۰ درصد از این رشد را می‌توان به اثر تورم و ۵ درصد باقیمانده را به رشد اقتصادی و سایر عوامل نسبت داد.

گزارش مذکور نشان می‌دهد که در اولین ماه سال نسبت به ۱۲ ماه سال گذشته مقصد تسهیلات از حالت تقاضا-محور به سمت تقویت عرضه تغییر کرده است. در‌حالی‌که سهم دو گروه تامین سرمایه در گردش و توسعه از کل تسهیلات در ۱۲ ماه ۱۳۹۵ حدود ۶/ ۶۶ درصد بوده در اولین ماه سال‌جاری سهم این بخش‌ها با ۹ درصد افزایش به حدود ۶/ ۷۵ درصد افزایش یافته است. در طرف مقابل سهم بخش‌های خرید کالای شخصی و خرید مسکن که بیشتر سمت تقاضا را تقویت می‌کنند حدود ۶ درصد کاهش یافته است. بررسی گزارش‌ها نشان می‌دهد که در فروردین‌ماه سال گذشته نیز چنین روندی اتفاق افتاده است. بنابراین این تغییرات را می‌توان به اثرات فصلی نسبت داد که در خلال آن در اولین ماه سال سرمایه‌گذاری و توسعه شرکت‌ها افزایش می‌یابد.

گزارش بانک مرکزی از یک طرف سهم بخش‌های مختلف اقتصادی از مقصد تسهیلات بانکی را تعیین می‌کند و از طرف دیگر زمینه به‌کارگیری تسهیلات را نیز ارائه می‌دهد. بر مبنای گزارش مذکور در فروردین‌ماه سال‌جاری در مجموع سیستم بانکی ایران حدود ۲۶ هزار میلیارد تومان به بخش‌های مختلف اقتصادی تسهیلات اعطا کرده است. بر مبنای آخرین گزارش بانک مرکزی، در بهمن ماه سال گذشته مجموع دارایی‌های کل سیستم بانکی کشور؛ منهای بانک مرکزی، حدود ۲۵۰۰ هزار میلیارد تومان بوده است. با این فرض که در آخرین ماه سال دارایی‌های سیستم بانکی تغییر قابل‌ملاحظه‌ای نکرده باشد، ارقام مذکور نشان می‌دهند که در اولین ماه سال‌جاری سیستم بانکی حدود یک درصد از دارایی‌های خود تسهیلات اعطا کرده است. از زاویه‌ای دیگر مانده کل تسهیلات سیستم بانکی در بهمن ماه سال گذشته حدود ۱۲۴۰ هزار میلیارد تومان بوده است. نسبت مانده تسهیلات به دارایی سیستم بانکی حدود ۵۰ درصد بوده است. 

به این معنی که در این ماه حدود نیمی از دارایی‌های سیستم بانکی تحت عنوان تسهیلات در حال پرداخت، خارج از سیستم بانکی است. اگر فرض شود دارایی‌های سیستم بانکی در اسفند ماه تغییر قابل‌توجهی نکند، می‌توان نتیجه گرفت نسبت تسهیلات پرداخت شده در اولین ماه سال‌جاری نسبت به مانده تسهیلات در ابتدای این ماه حدود ۲ درصد بوده است. به‌عبارت دیگر در اولین ماه سال‌جاری مانده تسهیلات حدود ۵۰ برابر تسهیلات ارائه شده در طول ماه بوده است. اگر در هر ماه میزان تسهیلات ارائه شده با میزان برگشت تسهیلات برابر باشد، «مدت یا Duration» تسهیلات در سیستم بانکی حدود ۵۰ ماه یا ۴ سال خواهد بود.

به گواه گزارش بانک مرکزی تسهیلات اعطا شده در فروردین‌ماه سال‌جاری نسبت به ماه مشابه در سال گذشته حدود ۱۵ درصد افزایش یافته است. در این بازه ۱۲ ماهه رشد شاخص قیمت حدود ۱۰ درصد بوده است. انتظار می‌رود رشد شاخص قیمت روی سرمایه در گردش و فعالیت اشخاص حقیقی و حقوقی و متعاقبا نیاز آن‌ها به تسهیلات اثر متناسبی بگذارد. با این فرض، ۱۰ درصد از رشد تسهیلات اعطا شده از سوی سیستم بانکی در ۱۲ ماه منتهی به اولین ماه سال‌جاری را می‌توان به تورم نسبت داد. ۵ درصد باقیمانده افزایش حقیقی در رقم اعطای تسهیلات بانکی بوده که می‌تواند رشد اقتصادی حدود ۴ درصدی را در این سال به تصویر بکشد.

در یک دسته‌بندی گزارش بانک مرکزی تسهیلات اعطا شده را بسته به هدف از به‌کارگیری تسهیلات به ۷ گروه ایجاد، تامین سرمایه در گردش، تعمیر، توسعه، خرید کالای شخصی، خرید مسکن و سایر تقسیم‌بندی می‌کند. میزان اثرگذاری تسهیلات در هر کدام از دسته‌های مذکور متفاوت است. برخی تسهیلات اعطا شده را به سمت تقاضا سوق داده و بخش دیگری به تقویت بخش تولید کمک خواهد کرد. خرید کالاهای شخصی و خرید مسکن تسهیلات را بیشتر در راستای تشدید سمت تقاضا به مصرف می‌رساند. تامین سرمایه در گردش عمدتا تولید در دوره جاری را تحریک می‌کند. بخش توسعه تولید در دوره‌های بعدی را تقویت کرده و تعمیر نیز استهلاک دارایی‌های اشخاص را جبران می‌کند. 

در اولین ماه سال‌جاری سرمایه در گردش با سهم حدود ۶۸ درصدی بیشترین مقصد تسهیلات بانکی بوده است. این نسبت برای ۱۲ ماه ۱۳۹۶ حدود ۷۲ درصد بوده است. بنابراین این مقایسه‌ نشان می‌دهد که در فروردین سال‌جاری تسهیلات سوق داده شده به سمت تامین سرمایه در گردش به طور نسبی افزایش یافته است. این افزایش از طریق دیگری نیز قابل‌مشاهده است. از فروردین‌ماه سال گذشته تا فروردین‌ماه سال‌جاری در‌حالی‌که کل تسهیلات اعطا شده از سوی سیستم بانکی حدود ۱۵ درصد افزایش یافته تسهیلات اعطا شده به منظور تامین سرمایه در گردش حدود ۱۷ درصد افزایش یافته است. بعد از تامین سرمایه در گردش، تسهیلات سیستم بانکی بیشتر وارد حوزه توسعه شده‌اند. سهم تسهیلات سوق داده شده به سمت توسعه حدود ۳/ ۷ درصد بوده است. 

سهم گروه توسعه از مقصد تسهیلات بانکی نیز در اولین ماه سال‌جاری نسبت به میانگین ۱۲ ماهه آن افزایش یافته است؛ در‌حالی‌که در ۱۲ ماه منتهی به اسفند ۹۶ حدود ۵ درصد از کل تسهیلات اعطا شده به سمت توسعه سوق پیدا کرده بود، این نسبت در اولین ماه سال‌جاری با یک افزایش بیش از ۲ درصدی روبه‌رو شده است. در طرف مقابل سهم بخش تقاضا از کل تسهیلات ارائه شده در اولین ماه سال‌جاری کاهش یافته است. در‌حالی‌که سهم خرید کالاهای شخصی از کل تسهیلات اعطا شده در ۱۲ ماه منتهی به اسفند ۹۶ حدود ۷ درصد بوده در اولین ماه سال‌جاری سهم آن به ۳ درصد کاهش یافته است. افزون براین سهم گروه خرید مسکن که در ۱۲ ماه منتهی به اسفند ۹۶ حدود ۵ درصد بود در اولین ماه سال‌جاری به ۳/ ۳ درصد کاهش یافته است. بنابراین می‌توان نتیجه گرفت در اولین ماه سال‌جاری نسبت به ۱۲ ماه ۹۶، مقصد تسهیلات بانکی از بخش تقاضا-محور به سمت بهبود تولید تغییر جهت داده است.

در دسته‌بندی دیگری بانک مرکزی تسهیلات اعطا شده را به تفکیک بخش‌های مختلف اقتصادی از جمله کشاورزی، صنعت و معدن، مسکن و ساختمان، بازرگانی، خدمات و متفرقه ارائه می‌کند. بر مبنای گزارش مذکور در اولین ماه سال‌جاری بخش خدمات با ثبت ۴۵ درصد بیشترین سهم را در بین بخش‌های مختلف از تسهیلات اعطا شده داشته است. بعد از آن بخش صنعت و معدن با حدود ۲۷ درصد و بخش بازرگانی با حدود ۱۵ درصد بیشترین سهم از تسهیلات بانکی را داشته‌اند. سهم بخش‌های کشاورزی و مسکن و ساختمان نیز به ترتیب معادل ۳ درصد و ۸ درصد بوده است. بررسی گزارش‌های بانک مرکزی نشان می‌دهد در اولین ماه سال‌جاری نسبت به میانگین ۱۲ ماه قبل از آن، توزیع تسهیلات اعطا شده به سمت گروه خدمات تغییر کرده است؛ در‌حالی‌که سهم گروه خدمات در ۱۲ ماه منتهی به اسفند ۹۶ حدود ۴۱ درصد بود این نسبت در اولین ماه سال‌جاری به حدود ۴۵ درصد افزایش یافته است. در مقابل از سهم بخش کشاورزی کاسته شده است. سهم این بخش از کل تسهیلات اعطا شده در سال ۱۳۹۶ حدود ۸ درصد بود که در اولین ماه سال‌جاری به ۳درصد کاهش یافت.

در اولین ماه سال‌جاری از حیث تعداد، بخش خدمات بیشترین تسهیلات را دریافت کرده است. تعداد تسهیلات اعطا شده به این بخش حدود یک میلیون و ۱۲۰ هزار عدد بوده که ارزش متوسط هر وام در این گروه حدود ۱۰۰ میلیون تومان بوده است. ارزش میانگین هر تسهیلات در بخش صنعت و معدن حدود یک میلیارد تومان بوده است. بخش کشاورزی کمترین ارزش متوسط تسهیلات در بین بخش‌های مختلف را داشته‌ است. ارزش سرانه هر تسهیلات در این گروه حدود ۳۶ میلیون تومان بوده است.