انعکاس تورم خوراکی در کم ‌درآمدها

دنیای اقتصاد : مرکز آمار جدیدترین گزارش مربوط به تغییرات شاخص قیمت در نخستین ماه سال جاری را منتشر کرد. برمبنای گزارش منتشر شده نرخ تورم در فروردین‌ سال جاری با کاهش ۱/ ۰ واحد درصد در مقایسه با اسفندماه به ۱/ ۸ درصد رسیده ‌است.

 تورم نقطه به نقطه نیز در تداوم روند نزولی ۵ ماهه خود و با تجربه کاهش ۲/ ۰ درصدی در فروردین جاری، به کمترین میزان در یک سال گذشته رسیده است، اما بر خلاف این دو متغیر نرخ تورم ماهانه تحت تاثیر انبساط قیمت مواد خوراکی در ماه نخست سال جاری با افزایش ۹/ ۰ واحد درصدی به ۳/ ۱ درصد رسیده ‌است. 

به نظر می‌رسد که پراهمیت‌ترین گروه در بین مواد خوراکی و آشامیدنی یعنی گوشت‌مرغ و گوشت قرمز مهم‌ترین عامل تورم اقلام خوراکی در سال گذشته بوده‌اند. این در حالی است که با اهمیت‌ترین جز سبد غیر خوراکی یعنی هزینه بابت اجاره یا خرید مسکن در سال گذشته تورمی در حدود ۷ درصد داشته ‌است. با توجه به ضریب اهمیت مواد خوراکی در سبد مصرفی خانوارهای کم‌درآمد می‌توان انتظار داشت که صعود قیمت‌ها اثر بیشتری در خانوارهای کم‌درآمد داشته باشد. فرضیه‌ای که با نگاه به مقایسه آماری از تورم در بین دهک‌های مختلف نیز به اثبات می‌رسد.

جدیدترین گزارش منتشر شده از سوی مرکز آمار حکایت از کاهش یک‌دهم واحد درصدی تورم در فروردین سال جاری در مقایسه با ماه پیشین دارد. بر این اساس شاخص قیمت در ماه ابتدایی سال جاری به حدود ۱۱۳ واحد رسیده ‌است. به این ترتیب نرخ تورم در فروردین معادل ۱/ ۸ درصد به ثبت رسیده ‌است. به این ترتیب گزارش مرکز آمار حکایت از تداوم روند سه ماهه کاهش نرخ تورم میانگین در فروردین سال جاری دارد. بررسی آمارهای مندرج شده از سوی این نهاد آماری نشان می‌دهد که خانوارهای ایرانی برای یک سبد مشخص از کالاها در فروردین سال جاری ۷ درصد بیشتر از هزینه مورد نیاز برای بهره‌مندی از این سبد کالایی در فروردین سال گذشته پرداخت کرده‌اند. به این ترتیب می‌توان گفت نرخ تورم نقطه به نقطه در فروردین سال جاری در تدوام روند نزولی ۵ ماهه خود با کاهشی ۲ دهم درصدی در مقایسه با ماه پیشین به ۷ درصد رسیده ‌است. این کم‌ترین تورم نقطه به نقطه ثبت شده در تغییرات شاخص قیمت از نگاه مرکز آمار طی ۱۵ ماه منتهی به زمان گزارش شده ‌است.

بر خلاف دو متغیر تورمی ذکر شده، نرخ تورم ماهانه در فروردین سال جاری در یک دور برگردان محسوس به مسیر نزولی خود در نیمه دوم سال گذشته پایان داده ‌است. این متغیر در مقایسه با میزان تورم قیمت‌ها در اسفندماه سال گذشته در حدود ۹/ ۰ واحد درصد افزایش یافته و به ۳/ ۱ درصد رسیده ‌است. طی ۲۵ ماه منتهی به زمان گزارش شده نرخ تورم ماهانه تنها در ماه مشابه سال قبل (با رقم ۴/ ۱ درصد) از میزان تورم در ثلث ابتدایی بهار ۹۷ بیشتر بوده ‌است. گزارش مرکز آمار علاوه بر ارائه تصویر تورم کل کشور تغییرات شاخص قیمت‌ها را به تفکیک نقاط شهری و نقاط روستایی ارائه کرده ‌است. بر این اساس در ماه گذشته نرخ تورم در نقاط روستایی تفاوت قابل ملاحظه‌ای با تورم نقاط شهری نداشته است و نرخ تورم در این مناطق در حدود ۲ دهم درصد بیشتر از تورم نقاط شهری (۱/ ۸ درصد) بوده ‌است. این در حالی است که در اسفندماه سال جاری شکاف ۷ دهم درصدی بین شاخص تغییر قیمت در نقاط روستایی و شهری دیده می‌شد.

بررسی آمارهای مرکز آمار نشان می‌دهد که مواد خوراکی و آشامیدنی بیشترین تاثیر را در انبساط سبد مصرفی خانوار چه در نقاط شهری و چه در نقاط روستایی داشته است. به عقیده کارشناسان اثر افزایش قیمت در مواد خوراکی و آشامیدنی در مقایسه با سایر گروه‌ها برای شهروندان و به خصوص دهک‌های پایین‌تر محسوس‌تر خواهد بود.گزارش منتشر شده نرخ تورم در «مواد خوراکی، آشامیدنی و دخانیات» را معادل با حدود ۲/ ۱۲ درصد گزارش کرده ‌است. این در حالی است که نرخ تورم مواد غیر خوراکی در کشور تنها ۹/ ۶ درصد بوده ‌است. میزان تورم ماهانه گروه خوراکی‌ها و مواد آشامیدنی در فروردین سال جاری معادل با ۳/ ۲ درصد گزارش شده ‌است. این درحالی است که نرخ تورم مواد غیر خوراکی در این ماه تنها ۹/ ۰ درصد بوده ‌است.

 به نظر می‌رسد که انبساط قیمت مواد خوراکی تازه و افزایش قیمت گوشت و مرغ عامل اصلی تورم دسته خوراکی‌ها چه در مقیاس ماهانه و چه در مقایسه با سال گذشته بوده ‌است. این دو گروه به تنهایی ضریب اهمیتی در حدود ۳۵ درصد در میان گروه‌های مختلف مواد غذایی را به خود اختصاص داده‌اند. افزون بر این به نظر می‌رسد که کاهش عرضه محصولات میوه‌ای در ماه نخست سال جاری یکی دیگر از دلایل وجود شکاف قابل توجه در قیمت مواد خوراکی در مقایسه با موارد غیر خوراکی است. بر مبنای آمارهای مرکز قیمت میوه‌ها در ماه جاری به‌طور متوسط بیش از ۱۱ درصد افزایش یافته ‌است. در میان اجزای مختلف تشکیل‌دهنده سبد کالایی و خدماتی غیر خوراکی نیز بیشترین تورم مربوط به امور آموزشی است که نرخ تورم میانگین معادل با ۶/ ۱۴ به ثبت رسانده‌اند. پراهمیت‌ترین جز این سبد نیز مربوط به هزینه اجاره و خرید مسکن است که در یک سال منتهی به زمان گزارش شده انبساط قیمتی در حدود ۷ درصد را به ثبت رسانده‌اند. این بدین معنا است که هزینه اجاره و خرید یک واحد مسکونی در یک سال منتهی به زمان گزارش شده در حدود ۷ درصد افزایش یافته است. این دو گروه به تنهایی ضریب اهمیتی معادل با ۳۵ درصد از سبد مواد غیر خوراکی را به خود اختصاص داده‌اند.

یکی از فرضیه‌هایی که با مشاهده شکاف بین تورم مواد خوراکی و آشامیدنی و مواد غیر خوراکی به ذهن متبادر می‌شود این است که گروه‌های کم‌درآمد تر بیشتر از گروه‌های پردرآمدتر افزایش قیمت‌ها را احساس می‌کنند. فرضیه‌ای که «دنیای اقتصاد» نشانه‌هایی را در روندی معکوس در روندهای آماری در مسیر نزولی چهارساله تورم (در شماره ۲۰ شهریور ۹۶) شناسایی کرده‌بود و اکنون صحت آن در بوته آماری مرکز آمار نیز تایید می‌شود. بر مبنای گزارش منتشر شده از سوی این نهاد آماری در فروردین ماه سال جاری نرخ تورم برای دهک‌های مختلف به‌صورت نزولی و از ۵/ ۸ درصد برای دهک اول تا ۷/ ۷ درصد برای دهک دهم در حال تغییر بوده ‌است. این درحالی است که در مقیاس ماهانه دهک‌های میانی افزایش قیمت بیشتری را در مقایسه با سایر دهک‌ها تجربه کرده‌اند. مقایسه دهک‌های درآمدی نشان می‌دهد که گروه‌های کم‌درآمد بیشترین تاثیر سوء را از افزایش قیمت‌ها در مقایسه با سایر گروه‌ها تجربه می‌کنند. این در حالی است نگاه همزمان به انبساط متغیرهای پولی، قیمتی و میزان تولید ناخالص داخلی نشان می‌دهد که روند پرشتاب متغیرهای پولی در سال گذشته، صعود آتی تورم را به یک امکان محتمل تبدیل کرده ‌است. امکانی که در صورت تحقق می‌تواند دهک‌های کم‌درآمد را به بازندگان افزایش قیمت‌ها تبدیل کند.