دونالد ترامپ تحریم‌های هسته‌ای ایران را برای سومین‌بار در یک سالی که به‌عنوان رئیس جمهوری ایالات متحده در کاخ سفید حضور دارد تمدید کرد.
بانكداري ايراني - روزنامه آسمان آبی در گفت وگویی با نادر انتصار استاد روابط بین‌الملل دانشگاه آلابامای جنوبی، نوشت: دونالد ترامپ تحریم‌های هسته‌ای ایران را برای سومین‌بار در یک سالی که به‌عنوان رئیس جمهوری ایالات متحده در کاخ سفید حضور دارد تمدید کرد.
در ادامه این گفت وگو آمده است: تصمیمی که با شعارهای آقای رئیس جمهوری مغایر بود. ترامپ، چه آن زمان که در قامت نامزد ریاست جمهوری وارد کارزار انتخاباتی شد و چه حالا که بر کرسی ریاست تکیه زده، «برجام» را توافقی بد توصیف کرده است و از همین‌رو از هر فرصتی برای پایان دادن به آن استفاده می‌کند. در روزهای منتهی به 13 ژانویه، یعنی زمانی که دونالد ترامپ قرار بود مواضعش در ارتباط با برجام را اعلام کند، برخی از ناظران از تصمیم رئیس‌جمهوری آمریکا برای پایان دادن به برجام گفتند، بااین‌حال بیانیه ترامپ به این گمانه‌زنی‌ها پایان داد، اما دو شرط تعیین شده در آن که بر نامحدود بودن مدت این توافقنامه و همچنین تلفیق برنامه موشکی و هسته‌ای ایران تاکید دارد، نشان می‌دهد رئیس جمهوری آمریکا در تلاش است تا با تحریک ایران برای پایان یافتن برجام بسترسازی کند.
به بهانه موضع‌گیری اخیر رئیس جمهوری آمریکا در ارتباط با برجام روزنامه «آسمان آبی» با نادر انتصار، استاد ممتاز علوم سیاسی و روابط بین‌الملل دانشگاه آلابامای جنوبی گفت‌وگو کرده است. انتصار در ارتباط با فرارسیدن سومین موعد ضرب‌الاجل تعیین شده از سوی ترامپ معتقد است روند جاری نمی‌تواند تا ابد ادامه داشته باشد. این استاد علوم سیاسی بر این باور است که ایران می‌تواند با تحت فشار قرار دادن کشورهای اروپایی مانع از تداوم سیاست ترامپ درمورد برجام شود.
**همان‌طور که پیش‌بینی می‌شد آمریکا همچنان در برجام می‌ماند. تحلیل شما از سومین تاییدیه ترامپ درمورد برجام چیست؟
دونالد ترامپ در یک سال حضورش در کاخ سفید نشان داده رئیس جمهوری غیر قابل پیش‌بینی‌ای است. اقدام بعدی و رفتار آینده او قابل حدس نیست. از همین‌رو نمی‌توان ترامپ را رئیس جمهوری عادی در نظر گرفت، اما براساس نشانه‌ها می‌شد پیش‌بینی کرد ترامپ به طور رسمی از برجام خارج نخواهد شد، اما او طبق روال پیشین، علاوه بر تمدید تعلیق تحریم‌های هسته‌ای ایران، تحریم‌های غیر هسته‌ای تازه‌ای را متوجه جمهوری اسلامی کرده است.
تحریم‌های جدید براساس چارچوب‌های متنوع تعریف شده‌اند. از اعتراضات اخیر داخلی در ایران گرفته تا تحت فشار قرار دادن برنامه موشکی ایران، بهانه‌های کاخ سفید برای اعمال تحریم‌های جدید است. سیاست‌های ایران در خاورمیانه نیز از دیگر موضوعاتی است که ترامپ براساس آن‌ها دست به اعمال تحریم‌های جدید زده است.
بنا براین در عمل گمانه‌زنی بسیاری از تحلیلگران محقق شد؛ چراکه کنگره ایالات متحده آمریکا نیز برای تصویب تحریم‌های تازه آمادگی کامل دارد. از این‌رو آمریکا همچنان در برجام خواهد ماند. هرچند در عمل آمریکا به برجام پایبند نیست و مدام برجام را نقض می‌کند، اما در مقام سخن به خاطر فشارهای هم‌پیمانان ایالات متحده و اتحادیه اروپا این کشور ناچار است در این پیمان بماند.
**به نظر می‌رسد روند ضرب‌الاجل‌های 90 روزه برای توافق هسته‌ای همچنان تداوم پیدا خواهد کرد. به نظر شما در چنین شرایطی بهترین استراتژی که ایران می‌تواند دنبال کند، چیست؟
ضرب‌الاجل 90 روزه یا 120 روزه که کاخ سفید اعلام می‌کند و سه چهار ماه بعد دوباره تلاش می‌کند تا برای برجام تعیین تکلیف کند، تا زمانی ادامه پیدا خواهد کرد که ترامپ از حمایت‌های داخلی برای تحقق خواست خود برخوردار شود. ترامپ با استفاده از ضرب‌الاجل‌های 90 روزه فضایی از شک و تردید را نسبت به مواضع آتی واشنگتن نسبت به آینده برجام ایجاد می‌کند. این اقدام کاخ سفید زمینه‌ساز گمانه‌زنی‌های متفاوتی درمورد سیاست‌های آمریکا در ارتباط با برنامه هسته‌ای ایران خواهد بود. اقداماتی از این دست و نگه‌داشتن دنیا در برزخ تردید در چارچوب ذهنی ترامپ با ارزش است.
در حالی که سیاست‌های مبتنی بر شک و تردید برای ایران و کشورهای دیگر، دارای پیامدهای مخرب است. ایران قراردادی را با قدرت‌های جهانی به امضا رسانده است و نمی‌تواند تا ابد به انتظار رد یا تایید بماند. بنابراین معتقدم ایران باید فشار خود را بر متحدان و دیگر کشورهای طرف قرارداد افزایش دهد و به‌این ترتیب فضا را برای متعهد ماندن ایالات متحده بر مفاد برجام فراهم کند.
این روند تایید در مقاطع سه ماهه علاوه بر ایران شرکت‌های خارجی را که قصد سرمایه‌گذاری در ایران دارند نیز با چالش روبه‌رو خواهد کرد که آیا آمریکا همچنان حاضر به تایید برجام خواهد بود یا خیر. ایران باید به نحوی برای روند جاری چاره‌ای بیندیشد و اجازه ندهد سیاست‌های کلی مرتبط با برجام بازیچه دست ترامپ شود.
**ایران در روزهای اخیر اعلام کرده است در صورت خروج ایالات متحده از برجام، تهران خود را موظف به متعهد ماندن در قالب توافق هسته‌ای نمی‌داند. ارزیابی شما از شرایط احتمالی چیست؟
خروج رسمی ایران از توافق هسته‌ای اقدامی پیچیده و مشکل است. در صورت خروج از برجام اهرم ارتباط ایران با اتحادیه اروپا عملا از دست خواهد رفت. گرچه این اهرم در حال حاضر چندان اهرم قدرتمندی نیست، اما می‌تواند منافع ایران را تامین کند. گفت‌وگوی وزیر امور خارجه ایران با همتایانش در سفر به مسکو و بروکسل در همین راستا اقدامی صحیح به نظر می‌رسد. ایشان به همتایان روس و اروپایی خود اعلام کردند که در صورت خروج ایالات متحده از برجام ایران به تعهدات خود مانند دو سال گذشته پایبند نخواهد ماند.
محمدجواد ظریف به‌عنوان دیپلمات با سابقه همواره تلاش کرده است تا در چارچوب معادلات دیپلماتیک حرکت کند، اما باید توجه داشت تلاش‌های دیپلماتیک نیز حدی دارد. اقدامات دیپلماتیک، تلاش‌های دوجانبه است. اگر طرف مقابل قائل به زبان دیپلماسی نباشد، اقدامات یک‌جانبه در نهایت به نتیجه مطلوب ختم نمی‌شود.
**تعاملات میان احزاب اصلی آمریکا تا چه اندازه می‌تواند زمینه را برای ترامپ مهیا کند تا همچنان سیاست یک سال گذشته درمورد برجام را ادامه دهد؟
وضعیت سیاست داخلی در ایالات متحده تاکنون به ترامپ اجازه داده است سیاست تعیین ضرب‌الاجل در ارتباط با برجام را دنبال کند. متاسفانه چهره‌های قدرتمند و تاثیرگذاری که برای مقابله با سیاست‌های مخرب ترامپ باید در حزب مخالف یعنی حزب دموکرات حضور داشته باشد تا رئیس جمهوری را تحت فشار قرار دهد در حال حاضر در فضای سیاسی این کشور حاضر نیست. تا زمانی که وزنه لازم در طرف مخالفان ترامپ وجود نداشته باشد روند حاضر همچنان ادامه خواهد داشت.
**علاوه بر فضای سیاسی داخــلــی، لابـــی‌هــای مختلف در آمریکا بر تصمیم‌گیری‌های این کشور تاثیرگذارند. تحلیل شمــا از تاثیــر لابی‌هــا چیست؟
لابی‌های عربی- صهیونیستی همواره نقش مهمی در تصمیم‌گیری‌های خارجی ایالات متحده داشته‌اند؛ البته لابی‌های عربی و نفوذ رژیم‌صهیونیستی یکی از بازیگران مهم در عرصه سیاست خارجی آمریکا به شمار می‌آیند و نباید این جریان‌ها را به‌عنوان تنها بازیگران مهم و اثرگذار قلمداد کرد، اما آن‌چه بیش از گذشته به جریاناتی از این دست قدرت داده و زمینه بازی را برای آن‌ها فراهم کرده است، روابط مساعد دونالد ترامپ با کشورهای عربی مخالف ایران است.
رئیس جمهوری کنونی آمریکا روابط نزدیکی با عربستان سعودی و امارات دارد. روابط آمریکا با کشورهای عربی به‌مراتب نزدیک‌تر از روابطی است که دولت دموکرات باراک اوباما با این کشورها بر قرار کرده بود. بنابراین سیاست‌های خارجی کنونی آمریکا آماده پذیرش نظرات عربستان و هم‌پیمانان این کشور است. در سال اخیر قدرت لابی رژیم‌صهیونیستی و کشورهای عربی افزایش پیدا کرده است. به‌عنوان مثال می‌توان به قدرت لابی امارت عربی متحده اشاره کرد. این کشور از طریق سفیر جوانش در آمریکا توانسته است رابطه‌های نزدیکی با افراد مهم کنگره و چهره‌های سرشناس سیاسی در این کشور ایجاد کند و نقش لابی‌های عربی را افزایش دهد.
**هـمـان‌طـور کــه اشــــاره کردید لابی‌های عربی- صــهیونــیســتی تنــها بازیگران موثر در فضای سیاسی آمریکا علیه ایران نیستند. دیگر بازیگران چه نگاهی به ایران دارند؟
افراد، گروه‌ها و جریاناتی که در سنا و کنگره حضور دارند از بازیگران مهم عرصه سیاست‌خارجی آمریکا هستند که نفوذ کلامشان بر روابط ایران و آمریکا اثرگذار خواهد بود. این افراد همچنان ذهنیت مثبتی نسبت به ایران ندارند. این ذهنیت منفی به سال‌های اولیه پس از پیروزی انقلاب ایران باز می‌گردد. این ذهنیت منفی از سوی لابی‌های قدرتمند در آمریکا تقویت شده است. به طور کلی چارچوب اجتماعی- سیاسی در آمریکا در رابطه با ایران پس از انقلاب شاهد تغییراتی بود که تا امروز نیز تداوم پیدا کرده است.
**کشورهای اروپایی امروز از اجرای برجام حمایت می‌کنند. آیا این حمایت در آینده نیز تداوم خواهد داشت؟
درمورد سیاست‌های ترامپ نکته‌ای وجود دارد که به سود ایران است. ترامپ با همه کشورهای جهان درگیر است و این مسئله تنها در رابطه با ایران و برجام نیست. اروپایی‌ها نیز از این قاعده مستثنا نیستند. به طور کلی اروپایی‌ها نیز چندان از سیاست‌های ترامپ راضی نیستند. همین موضوع در رابطه با برجام و تداوم آن از یک سو و جلب حمایت‌های اروپا از ایران از سوی دیگر کمک خواهد کرد.
در عمل اما باید دید که تحریم‌های جدید تا چه اندازه بر شرکت‌های اروپایی و تبادلات تجاری آن‌ها اثرگذار خواهد بود. اگر این تحریم‌ها درنهایت اختلالاتی را در روند همکاری با ایران ایجاد کند، اروپایی‌ها مجبور می‌شوند به سوی سیاست‌های آمریکا متمایل شوند.
*منبع: روزنامه آسمان آبی؛ 1396،10،24
نظر شما
