قرض الحسنه و تامین مالی کسب و کارهای اجتماعي

 بانكداري ايراني - لیلا فریادرس ؛ رشد و توسعه اقتصادی پایدار از مهم ترین آرمان هاي اقتصادي هر کشوري است که مي بايست در چارچوب نظام اقتصادي محقق شود.

بر اساس آموزه های اسلامي عدالت، امنيت و رشد اقتصادي به عنوان اهداف مکتب اقتصاد اسلامي مطرح هستند که تحقق و پيگيري آنها براي رسيدن به رفاه و عدالت عمومي و اجتماعي ضروري است. 

در مطلبی که تقدیم می گردد امکان تامين مالي کسب و كارها و پروژه هاي اجتماعي در چارچوب نظام اقتصادي اسلام در بازار سرمايه ايران به اجمال بررسي مي شود. 

یکی از نظام های اقتصادي در دنيا اقتصاد اسلامي است که اين نظام اقتصادي در ايران پس از انقلاب اسلامي اجرايي شده و و قوانين و نهادهاي لازم براي اجراي آن ايجاد شده است؛ در واقع در نظام اقتصاد اسلامي مي بايست اهداف، اصول و چارچوب هاي اساسي با توجه به آموزه هاي ديني تعريف شود. 

برای نظام های اقتصادی چهار هدف تعيين شده است که عبارتند از: اهداف غايي، اهداف عالي، اهداف مياني و اهداف جاري. در نظام اسلامي هدف غايي تربيت و هدايت مردم براي رسيدن به قرب الهي و شايستگي براي بندگي خداوند است. در مرتبه بعدي هدف عالي نظام اقتصاد اسلامي عدالت است و اهداف مياني در اين نظام اقتصادي، رفاه عمومي، رشد و امنيت اقتصادي است و در نهايت اهداف جاري برنامه ها و سياست هايي هستند که نظام اقتصادي براي رسيدن به اهداف مياني و عالي در پيش مي گيرد. 

چنین برنامه هایی ضرورت ندارد که به طور مستقيم از طرف آموزه هاي ديني تاييد شوند؛ ولي بايد در چارچوب موازين اسلامي و نيز در راستاي اهداف مياني و نهايي باشند. اين گونه اهداف در چارچوب سه هدف: تثبيت، توزيع و تخصيص دسته بندي مي شوند. 

بیش از یک دهه است که اصطلاحاتی نظير کسب و كار اجتماعي، تامين مالي اجتماعي، سرمايه گذاري اجتماعي و اوراق قرضه اجتماعي وارد ادبيات مالي در نظام هاي اقتصادي مختلف شده است كه با استفاده از فرهنگ و باورهاي مردم و نيز جهت دهي انگيزه هاي اجتماعي آنان، تامين مالي پروژه هايي با تاثيرات اجتماعي مهم انجام مي شود. در واقع در تامين مالي و كسب و كار اجتماعي فقط به بُعد اقتصادي انسان ها توجه نمي شود بلكه به بُعد اجتماعي و انگيزه مفيد بودن افراد جامعه نيز توجه مي شود .

پیاده سازی مدل قرض الحسنه تامین مالي جمعي نيز در سال هاي اخير در ايران اجرايي شده است. يکي از ابتکارات قابل توجه در زمينه تأمين مالي کسب و كارهاي كارآفرينانه كه به طور خودجوش با استفاده از برنامه هاي اجتماعي به وجود آمده و به ويژه براي مراحل نوزادي و نوپايي كسب و كارها بسيار مناسب است؛ تأمين مالي جمعي در بستر قرض الحسنه است.

تأمین مالی جمعی، حاصل پيشرفت فناوري اطلاعات و ارتباطات از طريق Web ۲.۰ است که زمينه مبادله وجوه در بستر اينترنت را فراهم آورده است. تأمين مالي جمعي در واقع جمع آوري وجوه مردم از گوشه و کنار جهان است که گونه اي از نوآوري هاي باز و اجتماعي به شمار مي‌رود.

این روش تأمین مالی که در شرايط سخت اقتصادي و نرخ بالاي بيکاري، يکي از سودمندترين ابزارهاي تأمين مالي در توسعه كارآفريني است، قالب هاي متفاوتي دارد كه عبارتند از اهدا، قرض (وام)، پاداش و مشاركت. اين روش، علاوه بر برخورداري از ويژگي مديريت ريسك در چارچوب خِرَد جمعي، مزيت ديگري نسبت به سرمايه گذاري خطرپذير دارد كه عبارت است از تجميع بلوك هاي كوچك سرمايه و فراهم كردن فرصت سرمايه گذاري براي آن دسته از متقاضياني كه تاكنون امكان ورود به صنعت سرمايه‌گذاري خطرپذير را نداشته اند.

تأمین مالی همواره یکي از چالش هاي اساسي ايجاد و توسعه کسب و کارهاي نوپا بوده است. از اين رو در دهه هاي اخير،در سطح جهان نوآوري هايي نظير موسسات سرمايه گذار مخاطره پذير، فرشتگان كسب و كـار، شـتابدهندگان و... بـه منظور ايجاد جايگزين براي نهادهاي تامين مالي سنتي نظير بانكها صورت گرفته است، كه هر كدام برخي از خلاء هاي موجود تأمين مالي در مراحل مختلف كسب و كارهاي كارآفرينانه را مرتفع مي سازند و در كنار آن به برخي از نيازهاي ضروري ديگر در اين كسب و كارها نظير نياز كارآفرين به مشاوره و كسب تجربيات، نياز به سـرمايه هاي اجتمـاعي حاميان و حتي سرمايه هاي انساني نيز پاسخ مي دهند.

اما در این باره باید توجه داشت که بانک هایي در کشور راه اندازي شده اند كه اوراق قرض الحسنه و تامين مالي كسب و كارهاي اجتماعي را يكي از محورهاي اصلي فعاليت خود قرار داده اند. 

پرداختن به وظایف و مسئولیت های اجتماعي در بانک قرض الحسنه مهر ايران که با سرمايه اوليه ۱۵ هزار ميليارد ريالي در آذرماه ۱۳۸۶ تاسيس شده است نمودي ويژه دارد؛ به طوريکه در حال حاضر بانك قرض الحسنه مهر ايران بزرگترين بانك كشور است كه در بخش تخصصي قرض الحسنه فعال است و زيرساخت ها و بسترهاي مناسب براي عرضه اوراق قرض الحسنه و تامين مالي كسب و كارهاي اجتماعي را فراهم كرده است.

این بانک قرض الحسنه با تاکید بر الگوهای بانکداري اسلامي در راستاي توانمندسازي و تقويت توان اقتصادي قشرهاي مختلف مردم جامعه و نيز تلاش براي كاهش فقر و رفع محروميت هاي اقتصادي به ويژه در مناطق كمتر برخوردار كشور فعاليت مي كند.

این بانک از طریق پرداخت تسهیلات قرض الحسنه در حوزه هاي اشتغال و کارآفريني، معيشت، ازدواج، درمان و حمايت از مددجويان سازمان هاي حمايتي و سازمان هاي مردم نهاد به بهبود شاخص هاي اقتصادي در جامعه کمك نموده و با چشم انداز «تلاش براي توسعه رفاه اجتماعي و دستيابي به جامعه توسعه يافته» برنامه هاي مسئوليت اجتماعي خود را در محورهاي كاري هم چون توسعه آموزش با اولويت دانش آموزان مناطق محروم، توسعه بهداشت و سلامت با اولويت توانبخشي آسيب ديدگان اجتماعي، حفاظت از محيط زيست و توسعه فعاليت‌هاي مردم‌محورِ زيست محيطي ، پيشگيري و كاهش آسيب‌هاي اجتماعي با اولويت توانمند‌سازي مددجويان و توانخواهان سازمان‌هاي حمايتي، توانمند سازي و ريشه كني فقر، تحقق حقوق شهروندي و حمايت از جوانان و ازدواج و تشكيل خانواده تدوين و اجرا مي كند.

بانک قرض الحسنه مهر ایران، پرداخت تسهیلات قرض الحسنه با کارمزد ۴ درصد را از جمله اولویت ها و تکاليف خود مي داند تا از اين طريق، با تحريك تقاضا، نقش موثري در رونق وضعيت اقتصادي جامعه ايفا كند كه در اين راستا گام هاي ارزنده اي براي ارتقاي وضعيت مالي و معيشتي برداشته شده است.

به عنوان مثال، در پرداخت طرح ضربتی اعطاء وام ازدواج، در شهریورماه سال جاری ۱۷ هزار فقره وام ظرف کمتر از دو ماه پرداخت شد که اين عدد نشان از موفقيت بانک قرض الحسنه مهر ايران در ميان ساير بانك هاي كشور در اين بخش دارد. در واقع مي توان گفت پرداخت تسهيلات قرض‌الحسنه ازدواج يكي از رسالت‌هاي اصلي و اجتماعي اين بانك است. 

بانک قرض الحسنه مهر ایران تکالیفی نيز در قبال نهادهاي کميته امداد و بهزيستي دارد بطوريكه دولت سالانه سهميه‌اي با عنوان ميزان كمك به افراد تحت پوشش اين نهادها در نظر مي‌گيرد و اين بانك نيز مكلف به پرداخت اين تسهيلات است.

آمارها نشان می دهد بیش از ۳۰ درصد تسهیلات پرداختي اين بانک، به افرادي اعطاء شده که نزد بانک قرض الحسنه مهر ايران حساب ندارند. اين افراد مي‌توانند افراد تحت پوشش كميته امداد يا بهزيستي باشند. هم چنين اين بانك بر اساس تكليف خود، تسهيلاتي متناسب با نيازهاي ساير مشتريان نيز پرداخت مي‌كند.

در ادامه ایفای نقش بانک قرض الحسنه مهر ایران در بخش مسئوليت هاي اجتماعي بايد گفت، تاکنون بيش از ۱۵ ميليارد ريال کالاهاي مود نياز دانش‌آموزان مناطق محروم با همكاري وزارت آموزش و پرورش تهيه شده و در اختيار اين دانش آموزان قرار گرفت. در زلزله اخير استان كرمانشاه نيز قرار است سه خانه بهداشت و ۳ مدرسه روستايي در اين استان توسط اين بانك احداث شود كه آغاز به كار عمليات اجرايي آن در دستور كار قرار دارد. 

امید است بانک قرض الحسنه مهر ایران بتواند در راستای رسيدن به اهداف بلند بانکداري اسلامي در کشور موفق باشد و مسئوليت هاي اجتماعي خود را با تكيه بر اراده اجتماعي براي ايجاد كسب و كارهاي حلال و قرض الحسنه ايفا نمايد.