خوب و بد خریدهای اینترنتی

 بانكداري ايراني - روزنامه اطلاعات در گزارشی با نگاهی به آرای موافقان و مخالفان خرید از فروشگاه ‌های اینترنتی نوشت: فراگیر شدن استفاده از اینترنت عامل تغییرات روز افزونی شده و هر روز ابزارهای جدیدی همگانی می‌شود.

در ادامه این گزارش می خوانیم:‌ وقتی در سال 1991 میلادی بسترهای تجارت الکترونیک پایه گذاری و شرایط برای بانکداری اینترنتی مهیا شد، کسی فکر نمی‌کرد که 25 سال بعد از آن، تجارت از طریق فضای مجازی به صدها میلیارد دلار در سال برسد. روند بانکداری الکترونیک در سال 1994 به ثمر نشست و شرکت «پیتزا‌هات» برای اولین باز پیترای خود را به صورت اینترنتی فروخت. در همان سال با پایه‌ریزی پروتکل‌های جدید، ضریب امنیت شبکه برای انتقال مبادلات پولی بیشتر شد و پس از آن کمپانی آلمانی «اینترشاپ» اولین سیستم فروش اینترنتی خود را ایجاد کرد. در سال 1995 شرکت آمازون و سال 1996 شرکت «ای‌ بی» فعالیت ‌های خود را با فروش محصول در فضای مجازی شروع کردند.‏

اما از آن روزی که در سال 1994 اولین تراکنش اینترنتی جهان انجام شد تا حالا تغییرات گسترده‌ای در این نوع تجارت شکل گرفته و روز به روز پیشرفته و گسترده ‌تر شده است. حالا تجارت الکترونیک و خرید و فروش آنلاین به قدری گسترده شده است که بازارهای واقعی و سنتی را تحت‌الشعاع قرار داده است.‏

برای خرید از یک فروشگاه اینترنتی در دهه اول فعالیت این فروشگاه‌ها، قبل از هر چیز به یک دستگاه کامپیوتر، یک مودم و همچنین امکان اتصال به اینترنت نیاز بود. در واقع خریدهای آنلاین چندان اقتصادی نبود و جذابیت استفاده از آن مربوط به جدید بودن و استفاده از تکنولوژی بود.‏

با فراگیر شدن تلفن‌ های همراه و بعد از آن امکان برقراری تماس‌ های اینترنتی به وسیله موبایل، کم‌کم سرو کله اپلیکیشن ‌های مربوط به فروشگاه‌ های اینترنتی پیدا شد و حالا برای خرید آنلاین، یک موبایل و سیم کارت کفایت می‌کند. ضمن اینکه اپلیکیشن‌ها هم مدام به روز و کار با آنها هم هر روز ساده‌تر از قبل می‌شود.

وقتی فروشگاه‌ های اینترنتی فعال شدند، کسی فکر نمی‌کرد روزی بازارهای سنتی به واسطه رونق فروشگاه‌های اینترنتی دچار مشکل فروش شوند. اما کم کم که اینترنت فراگیر شد و از آن مهمتر برقراری اتصال به اینترنت به صورت همراه ممکن شد، کار خرید و فروش‌های اینترنتی بالا گرفت، تا جایی که سندیکاهای اصناف آرام آرام زبان به اعتراض گشودند.‏

یکی از مهمترین اعتراضات، اعتراض اتحادیه ‌های اصناف مختلف آلمان بود. آنها از دولت خواستند تا هم مالیات بیشتری برای این کسب و کارها وضع کند و هم زمان خرید و فروش سایت‌ها را نیز مانند فروشگاه‌ها به 12 ساعت در روز تقلیل دهد. اصناف امکان خرید و فروش 24 ساعته سایت‌ها را ناعادلانه می‌دانستند که امکان رقابت را از فروشگاه‌های واقعی گرفته است.‏

این اتفاق در همه جای دنیا رخ داد و تقابل صورت گرفته باعث شد تا اتحادیه‌ های صنفی تمامی تلاش خود را برای مهار رشد روز افزون خرید و فروش‌های اینترنتی انجام دهند. در ایران نیز بعد از اینکه کار اولین فروشگاه اینترنتی گرفت، بسیاری از اصناف معترض شدند.

کامران 39 ساله، در خیابان جمهوری فروشگاه صوتی و تصویری دارد. وی در گفتگو با گزارشگر روزنامه اطلاعات، تاثیر فروشگاه‌های اینترنتی بر بازار را ناچیز می‌خواند و می‌گوید: کسی که اهل خرید از بازار باشد، از اینترنت خرید نمی‌کند. خرید از اینترنت مثل خرید هندوانه است، مشتری خرید اینترنتی، کالا را نمی‌بیند و از روی عکس آن انتخاب می‌کند و در بسیاری موارد با آنچه تحویل می‌گیرد، تفاوت دارد و برای همین هم استقبال از آنها لااقل در مورد صنف صوتی و تصویری زیاد نیست.‏

مصطفی، شریک کامران است. او چندان با نظر همکار خود موافق نیست و می‌گوید: بسیاری از افراد جنس مورد نظرشان را از داخل فروشگاه‌های واقعی و از نزدیک انتخاب می‌کنند و بعد آن را از سایت‌های خرید و فروش آنلاین سفارش می‌دهند. وی می‌افزاید: از آنجایی که جمعیت تهران افزایش پیدا کرده است، تاثیر این بازارها طی این دوره 10 ساله به چشم نمی‌آید و اگر این فروشگاه‌ها نبودند، قطعاً بازار ما بهتر بود.

چند فروشنده پوشاک هم در گفتگو با گزارشگر روزنامه اطلاعات خرید اینترنتی پوشاک را اشتباه می‌دانند. به گفته یکی از آنان، از آنجایی که جنس پوشاک در عکس مشخص نیست، عموماً کسانی که از فروشگاه‌های اینترنتی خرید می‌کنند، پشیمان می‌شوند. فروشنده بوتیکی در خیابان ولیعصر نیز ناتوانی خریداران پوشاک اینترنتی در پرو کردن البسه را دلیلی می‌داند که باعث می‌شود مشتریان رغبت زیادی به خرید البسه از فروشگاه‌های اینترنتی نداشته باشند.

خرید برای بسیاری از ما، صرفاً برای تامین اجناس مورد نیازمان نیست. ما به پاساژها یا به بازار می‌رویم و فروشگاه‌های کوچک و بزرگ را زیر و رو می‌کنیم. این کار نوعی تفریح و عاملی برای رفع خستگی نیز هست.

سمیه 28 ساله در گفتگو با گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: با اینکه همیشه اینترنت در دسترس دارم، تا حالا از هیچ فروشگاه اینترنتی خرید نکرده‌ام و کاملا با آن مخالفم. وی می‌افزاید: من برای خرید اجناس کوچک مثل روسری باید از سر تا ته بازار را بگردم و 100 مدل روسری ببینم تا بتوانم یکی از آنها را بخرم، به قولی باید چشم بازار را دربیاورم تا بتوانم خرید کنم، در حالی که در فروشگاه‌های اینترنتی چنین چیزی ممکن نیست.‏

خانم خانه‌ دار دیگری می‌گوید: من به دلیل داشتن 2 فرزند وقت زیادی برای گشتن در بازار ندارم، ولی ترجیح می‌دهم همان وقت کم را هم حضوری خرید کنم. ‏

او که تاکنون خرید اینترنتی نداشته است می‌افزاید: چانه زدن بخشی از خرید است، در فروشگاه اینترنتی نمی‌توان چانه زد! به گفته وی پرو لباس به ویژه برای خانم‌ها بسیار مهم است، چون ممکن است لباسی در عکس، یا حتی در ویترین زیبا باشد، ولی به هر کسی نیاید. وی توصیه می‌کند فروشگاه‌های اینترنتی بخشی را برای چانه زنی ایجاد کنند، شاید خانم‌های خانه دار به آن راغب شدند!‏

در میان فروشگاه‌های اینترنتی، بیشتر از هر وسیله ای، گوشی موبایل، دوربین، لپ تاپ و دیگر لوازم الکترونیکی رونق دارد. مشتریان این وسایل، عموماً از قبل با اجناسی که درخواست آن را دارند آشنا هستند.

رضا عطایی، 40 ساله بسیاری از خریدهای خود را از فروشگاه‌ های اینترنتی انجام می‌دهد. او در این مورد به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌ گوید: برای من، صرفه جویی در وقت، سرعت در مقایسه قیمت، تنوع، امکان خریدهای 24 ساعته و بدون تعطیلی از دلایلی است که ترجیح می‌دهم از فروشگاه‌های اینترنتی استفاده کنم. وی می‌افزاید: بیشترین خریدهایم لوازم الکترونیکی است. اما کتاب و لوازم منزل هم بارها از فروشگاه‌های اینترنتی خریداری کرده‌ام. عطایی تاکید می‌کند: خرید و فروش البسه در فروشگاه‌های اینترنتی دشوار است، البته بیشتر برای بانوان و برای همین هم رونق چندانی ندارد.‏

وی به بی‌ اعتمادی بسیاری از مشتریان به سایت فروشگاه‌ های اینترنتی اشاره می‌کند و می‌افزاید: در خصوص احساس اعتماد و احترام به مشتری در فروشگاه‌های اینترنتی مقاله‌ای خوانده‌ام که توضیح می‌داد، مشتریان احساس احترام را از طراحی سایت یا صفحه می‌توانند بگیرند. یعنی در این سایت‌ها، با این که مشتری با فروشنده واقعی در تماس نیست، ولی احساس می‌کند فروشنده به وی احترام لازم را گذاشته است و یا اگر طراحی نادرست باشد، احساس اعتماد و امنیت نمی‌کند. عطایی این مورد را از جمله موارد مهمی می‌داند که در جذب و دفع مشتری، تاثیر به سزایی دارد.‏

او همچنین به یکی از مشکلات خریدهای اینترنتی اشاره می‌کند که ممکن است تصویری که از وسیله مورد نیاز در سایت دیده می‌شود، خریدار را به اشتباه بیاندازد.

وی می‌گوید: برای خودم هم پیش آمده است، وسیله‌ ای را که می‌خواستم بخرم همان جنس بود که در نظر داشتم، ولی کیفیت ساخت آن چیزی که تحویل گرفتم پایین‌تر بود و این کیفیت پایین به دلیل استفاده از تکنیک‌های عکاسی و ویرایش در عکسی که از وسیله در سایت گذاشته بودند، مشخص نمی‌شد.‏

محمد کاظمی، دیگر مشتری دائمی فروشگاه‌ های اینترنتی است. وی در این مورد به گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: من تقریبا همه چیز را اینترنتی می‌خرم و چیزی نیست که حضوری بخرم. وی صرفه‌جویی در زمان را مهم‌ترین ویژگی خرید اینترنتی می‌داند و می‌افزاید: الان حدود یک سال است برای خرید لباس هم به بازار نرفته ام و مشکلی هم تا حالا در مورد خریدهای اینترنتی نداشته‌ام. کاظمی می‌افزاید: تنها چیزی که هنوز نمی‌توان اینترنتی خرید، که احتمالا به زودی شرایط آن نیز ایجاد می‌شود، میوه و سبزی یا اقلام خوراکی از سوپرمارکت‌ها است.‏

وی همچنین معتقد است فروش البسه نیز از طریق فروشگاه‌ های اینترنتی به سرعت در حال گسترش است. به ویژه بانوانی که شاغل هستند یا بچه دارند، تمایل روز افزونی به خرید لباس از طریق اینترنت دارند. با این حال، آقایان طرفدار پر و پا قرص خرید اینترنتی لباس در ایران هستند.‏

وی چند فروشگاه اینترنتی را به بقیه ترجیح می‌دهد و دلیل آن را ارسال سریع و همچنین تعویض سریع کالا در صورتی که کالا مشکل‌دار باشد، عنوان می‌کند و می‌افزاید: برخی فروشگاه‌های متفرقه باعث شده‌اند دید خیلی از ما نسبت به خرید اینترنتی منفی باشد، چرا که هم جنس اصلی را نمی‌فروشند و هم در مورد تعویض کالا مشتری به مشکل برمی‌خورد.‏

کاظمی همچنین 2 نوع فروشگاه اینترنتی را از هم تفکیک می‌کند، آنهایی که انبار کالا دارند و برای همین به سرعت و دقت کالا را ارسال می‌کنند و فروشگاه‌هایی که با ایجاد شبکه، صرفاً سفارش کالا می‌گیرند و بعد آن را از فروشنده یا تولیدکننده دیگری خریداری می‌کنند. ‏به گفته کاظمی، فروشگاه‌ هایی که خودشان انبار کالا دارند، بسیار مطمئن‌تر و بهتر هستند، چرا که فروشگاه ‌های نوع دوم نسبت به محموله ارسال شده، نظارت مستقیم ندارند.

محمد جسور 36 ساله از دیگر طرفداران فروشگاه‌ های اینترنتی است. وی در گفتگو با گزارشگر روزنامه اطلاعات می‌گوید: برای کارم نیاز به تهیه ابزار دارم و برای همین از چندین سایت فروش ابزار خرید می‌کنم. ‏

وی مهمترین ویژگی خرید‌های اینترنتی را صرفه‌جویی در وقت و فرار از ترافیک عنوان می‌کند و می‌افزاید: به نظرم برای کسی که در تهران زندگی می‌کند، حتی برای فردی مثل من که منزلم در محله منیریه است و فاصله چندانی با بازارهای اصلی شهر ندارم، خرید از طریق فروشگاه‌ های اینترنتی راهی برای فرار از ترافیک است. ‏

او امکان مقایسه همه اجناس و قیمت‌ها را از دیگر فواید خرید اینترنتی می‌داند و می‌افزاید: با این حال، یکی از مشکلات بزرگ روش تحویل گرفتن اجناس است که حتی فروشگاه‌های بزرگ هم در این مورد ضعف دارند.‏

جسور در مورد مشکلات خرید اینترنتی می‌گوید: اول از همه زمان تحویل کالا به مشتری است که عموماً طولانی می‌شود، بعضا تا 3 روز طول می‌کشد، در حالی که خرید از بازار با همه مشکلاتش کمتر از این زمان می‌برد. دومین مشکل هم ارسال اشتباه کالا است و در برخی موارد برای خودم پیش آمده که کرایه ارسال اشتباه را هم از من گرفته‌اند.‏

جسور تعریف می‌کند: یک بار از یک فروشگاه اینترنتی لپ‌تاپ خریدم و پیک موتوری «موس» آن را نیاورده بود. بعد از تماس دوباره قرار شد «موس» را بفرستند و وقتی پیک آمد، کرایه آن را از من می‌خواست، در حالی که قاعدتاً باید فروشگاه آن را پرداخت می‌کرد. ‏

وی با اشاره به این موضوع ادامه می‌دهد: اشکال اینجاست که در این مورد قاعده و قانونی تعریف نکرده‌اند و برای همین وقتی چنین مشکلاتی پیش می‌آید، خود فروشگاه هم نمی‌داند چه باید کند.‏

مهدی ک، 36 ساله و صاحب 2 فرزند است. او خرید البسه نوزاد و کودک از فروشگاه‌های اینترنتی را تجربه کرده و از آن راضی است. وی در مورد دلایل ترجیح فروشگاه‌های اینترنتی می‌افزاید: صرفه‌جویی در وقت، امکان مقایسه چند کالا مشابه با بررسی مشخصات و قیمت، برخورداری از تخفیف در جشنواره‌ها و امکان تعویض محترمانه کالا از ویژگی‌ های خرید اینترنتی است. ‏

مهدی همچنین خریدهای اینترنتی را عاملی برای کاهش ترافیک و آلودگی هوا می‌داند.‏

اطمینان از قیمت واقعی اجناس برای بسیاری از ما پیش آمده است بعد از اینکه کالایی را از بازار می‌خریم، متوجه می‌شویم قیمت آن کمتر از مبلغی بوده است که پرداخت کرده‌ایم. در واقع بعضی اوقات دست به دست شدن کالا در بازار و در برخی موارد نیز سوء استفاده از ناآشنایی خریداران، باعث می‌شود ما مجبور به پرداخت رقمی بیش از قیمت کالا شویم.

در فروشگاه ‌های اینترنتی با توجه به اینکه عموماً کالا دست به دست نشده و مستقیماً از طرف تولید کننده یا وارد کننده گرفته می‌شود، این مشکل پیش نمی‌آید. مهدی ک، با اشاره به این موضوع می‌افزاید: از مهمترین دلایلی گرایش به خرید از فروشگاه‌های اینترنتی می‌توان به اطمینان از قیمت اجناس اشاره کرد. به گفته وی، موضوع گرانفروشی در بازار، اگر اصلاح نشود، روزی خواهد رسید که کسی به بازار نمی‌رود.‏

از جمله خریدهای پرطرفدار دیگر فروشگاه‌های اینترنتی تهیه بلیت هواپیما و قطار است. اما در کنار سایت‌های اصلی فروش این بلیت‌ ها، فروشگاه‌ هایی هم هستند که بلیت‌های لحظه آخری را به قیمت ارزانتر می ‌فروشند.

مهدی ک در این مورد می‌گوید: یک تجربه بد در خرید بلیت چارتری هواپیما از سایت‌های ثانویه داشتم. بلیت برگشت از مشهد بود و ما در فرودگاه و 15 دقیقه به بسته شدن کانتر فهمیدیم که بلیتی به نام ما صادر نشده است و نام ما در لیست پرواز نیست! وی می‌افزاید: با مسئول سایتی که از آن بلیت تهیه کرده بودیم، تماس گرفتم و او گفت که ما بلیت آزاد بخریم و پرواز کنیم و پس از بازگشت مبلغ پرداختی عودت داده می‌شود. ‏

مهدی توضیح می‌دهد: متاسفانه بیش از یک ماه طول کشید تا توانستیم پول بلیت اولیه را پس بگیریم و در نهایت به جز اینکه پول بیشتری هم پرداخت کردیم، یک ماه درگیری و اعصاب خردی داشتیم.‏

در میان هیاهوی غول‌های بزرگ فروش اینترنتی، فروشگاه‌ های کوچکی نیز همزمان به فروش کالا در فضای مجازی مشغولند. گسترش شبکه‌های اجتماعی این امکان را فراهم کرده است تا بسیاری از افراد بدون داشتن سایت، بتوانند با ایجاد یک صفحه یا کانال در شبکه‌های اجتماعی، کالاهایی را به فروش برسانند. این فروشگاه‌ها به ویژه در مورد محصولات صنایع دستی فعالیت می‌کنند. این فعالان همچنین به ساخت اشیاء تزئیتی مناسب هدیه می‌پردازند و از طریق شبکه‌های اجتماعی محصولات خود را معرفی می‌کنند و به فروش می‌رسانند.‏

سبحان ع، در این مورد می‌گوید: در خانواده ما، مادر و خواهرم در اوقات فراغت عروسک‌هایی را درست می‌کردند. ما به این فکر افتادیم که با ایجاد یک کانال به فروش این عروسک‌ها بپردازیم. پس از اینکه کانال ایجاد شد، در کمال تعجب متوجه شدیم که استقبال خوبی از آن می‌شود و فروش عروسک‌ها نسبتاً موفق بوده است!‏

*منبع: روزنامه اطلاعات، 1396.2.6